Nijmeegse hoogleraar noemt akkers in de Achterhoek 'zombiegrond'

'Zombienatuur', zo citeert Siepel de term die bioloog Jelle Reumer in oktober gaf aan het hedendaagse platteland. ,,Het ziet er groen uit, maar het is zo dood als een pier.’’ 

Het was Siepels ontdekking van de enorme afname van insecten, die Reumer destijds naar de term zombienatuur deed grijpen. De Nijmeegse hoogleraar Siepel komt nu zelf ook met die omschrijving, omdat hij onlangs ontdekte dat ook het leven onder de grond gedecimeerd is.

Siepel verwachtte dat al op basis van de mate van bemesting in met name het oosten en zuiden van Nederland. Op 50 willekeurige plekken nam hij vervolgens de proef op de som, waaronder in Twente en de Achterhoek. ,,En het klopte als een zwerende vinger’’, zegt Siepel, die onder andere nabij Vriezenveen en Winterswijk onderzoek in de bodem deed.

Het is echter niet alleen het toevoegen van meststoffen en pesticiden, dat het bodemleven bedreigt. Siepel: ,,We moeten niet elke keer dat bodemleven pesten door het scheuren en ploegen van de grond. Juist het frequent bewerken van de grond zorgt ervoor dat die beestjes verdwijnen. Als je gewoon grasland hebt en je zou dat niet bewerken of pesticiden op gooien, dan blijft die bodem prima intact. Het is eigenlijk een ouderwets idee dat je denkt dat je de grond iedere keer moet omzetten.’’

De crux zit in de hoogfrequente grondbewerking en het onvermogen van de bodemfauna weer terug te komen op die plek. Een hoge grondwaterstand, die er op de zandgronden niet is, kan zorgen voor het terugkeren van die bodemfauna. Via water in een plasdrassituatie kan bodemleven van de randen van een perceel dan naar het weiland terugkeren. Houtwallen zouden die functie moeten hebben, zegt Siepel. ,,In die houtwallen is nog een perfecte soortenrijkdom van de bodemfauna. Die is te vergelijken met die van oude bossen. Alleen, het kost die beestjes járen om naar het midden van het perceel te komen. En voordat ze daar zijn, is de grond alweer en paar keer omgezet.’’

Maar is het erg, dat verdwijnen van de bodemfauna? Siepel: ,,Je kunt natuurlijk kunstmest en pesticiden blijven toevoegen. Maar het surplus spoelt uit naar het diepere grondwater. De kosten voor bijvoorbeeld voor de waterwinning worden vervolgens wel afgewenteld op de maatschappij.’’

Voorzitter Arjan Bonthuis van LTO-afdeling Zuid Twente stelt dat het probleem van het bodemleven de aandacht heeft van de landbouwers. ,,In de kern heeft Siepel gelijk met zijn opmerkingen. Het bodemleven verdient meer aandacht. We zijn daarom al jaren bezig met het toevoegen van humus en compost aan de bodem. Maar om te zeggen dat de bodem hier zo dood is als een pier. Dat is onzin.’’

Volgens Bonthuis is het een gegeven dat op arme zandgronden meststoffen toegevoegd moeten worden. ,,Wanneer Siepel een proefje had genomen op de essen, waar een laag teelaarde op ligt, dan had hij een andere uitkomst gehad. Zeker weten.’’

Bonthuis stelt dat de hoeveelheid pesticiden in de landbouw de laatste jaren al met 70 procent verminderd. Bonthuis: ,,Maar dat merk je pas later. Dat geldt ook voor de gevolgen van de maatregelen ten aanzien van bemesting.’’ Volgens de LTO-voorzitter zijn van de twintig meetpunten die volgens Europese richtlijnen boven de norm zaten, er nu nog maar drie over.