Een ansichtkaart uit 1918 van het Duitse kamp in Wolfheze. De wegen in het kamp, waar plaats was voor 2.500 krijgsgevangenen, hadden Duitse straatnamen. © Lex Halsema

Hoe Wolfheze aan zijn Duitsekampweg kwam

WOLFHEZE - In tegenstelling tot wat veel mensen denken, heeft de Duitsekampweg in Wolfheze niets met de Tweede Wereldoorlog te maken. De weg dankt zijn naam een een interneringskamp uit de Eerste Wereldoorlog.

Lex Halsema 25-10-17, 09:26 Bron: De Gelderlander

Op de kop af 100 jaar geleden werd in Wolfheze, naast wat nu de Duitsekampweg heet, begonnen met de aanleg van een interneringskamp voor Duitse krijgsgevangenen.

Krijgsgevangenen

We schrijven 1917, de Eerste Wereldoorlog is in volle gang als Engeland en Duitsland besluiten om krijgsgevangenen uit te wisselen. ,,Maar omdat beide partijen niet willen dat de gevangengenomen soldaten en officieren zich weer aan het front melden, wordt er een beroep gedaan op het neutrale Nederland. Dat stemt in met de bouw van elf interneringskampen waar krijgsgevangen van beide partijen de rest van de oorlog doorbrengen. Vijf kampen voor Engelsen en zes voor Duitsers, waarvan er dus één hier in Wolfheze is gebouwd’’, zegt Ulbe Anema.

Het was een kamp voor de manschappen, zeg maar de lagere rangen. Officieren en onderofficieren waren er overdag ook
Ulbe Anema, amateurhistoricus

Anema (76) is amateurhistoricus en woont sinds 1975 in het dorp. Sinds die tijd verzamelt hij alles wat hij kan vinden over de historie van Wolfheze. Over het interneringskamp weet hij veel te vertellen.

,,Het was een kamp voor de manschappen, zeg maar de lagere rangen. Officieren en onderofficieren waren er overdag ook, maar die sliepen in pensions en hotels hier in de regio. Tot aan Velp toe. En onderschat het belang van het kamp niet, Wolfheze telde toen een slordige honderd inwoners en kreeg er een interneringskamp voor 2.500 gevangenen. Zoveel zijn er uiteindelijk niet gekomen, het kamp dat in maart 1918 openging telde op zijn hoogtepunt 725 gevangenen. In november van dat jaar was de oorlog voorbij en gingen ze allemaal weer naar huis.’’

Bewegingsvrijheid

Het woord gevangenen is niet echt op zijn plaats. De Duitse soldaten werkten overdag, maar hadden buiten werktijden alle bewegingsvrijheid. Het merendeel werkte op het land, maar het kamp kende ook werkplaatsen waar meubels, schoenen, kleding en andere gebruiksvoorwerpen werden gemaakt. Allemaal goederen die naar Duitsland werden gebracht, want het Duitse kamp mocht geen concurrent worden voor lokale bedrijven en arbeiders.

,,Maar buiten werktijden mochten ze van het terrein af, gingen bijvoorbeeld sporten in Oosterbeek of Arnhem. Mensen uit die plaatsen kwamen ook naar het kamp. Daar stond een grote theaterzaal en een bioscoop, waar op zondag films en theatervoorstellingen werden gehouden’’, zegt Anema.

Activiteiten waar inwoners van Wolfheze zich niet lieten zien. Anema weet waarom. ,,Veel dorpsbewoners werkten in het psychiatrisch ziekenhuis, dat in 1907 opende. Dat waren gereformeerden die veelal uit Groningen en Friesland naar Wolfheze waren gekomen. Die gingen op zondag naar de kerk, niet naar een theater of film.’’

Relaties

Dorpshistoricus Ulbe Anema bij de voormalige gevangenis van het Duitse kamp aan de gelijknamige weg in Wolfheze. © Rolf Hensel

Toch waren de verhoudingen tussen Nederlanders en Duitsers in die tijd ronduit vriendschappelijk. Het trauma dat de Tweede Wereldoorlog zou veroorzaken, lag nog in de toekomst. Er ontstonden zelfs relaties, zo trouwde na de oorlog de Duitse officier Woldemar Felix Karisch met een Oosterbeekse. Karisch bleef in Oosterbeek wonen, waar hij in 1929 relatief jong overleed.

Ook over Karisch heeft Anema een opmerkelijke anekdote. ,,Hij was meubelmaker en in die tijd was het in Duitsland gebruikelijk dat meubelmakers na hun opleiding op ‘Wanderschaft’ gingen. Om in de praktijk bij meubelmakers meer ervaring op te doen. Vaak deden ze dat in duo’s, zo ook Karisch. Hij reisde samen met Walter Ulbricht, de communistische voorman die in 1949 de Deutsche Demokratische Republik (DDR) zou oprichten.’’

Een eeuw later is alleen de stenen gevangenis van het kamp nog over. Het gebouwtje doet nu dienst als paardenstal. ,,En de straatnaam is er gelukkig nog, een unieke verwijzing naar een historische plek uit Wereldoorlog een.’’