De pratende muren van het ‘onderduikhuisje’ uit Warnsveld; primeur voor Openluchtmuseum

‘De muren hebben oren’, wordt weleens gezegd, maar in de Achterhoekse vakantiewoning uit 1936 kunnen de muren ‘praten’. Ze vertellen de bezoeker de geschiedenis van het huisje uit de bossen van Warnsveld. Een geschiedenis van onbezorgde vakantiepret, maar ook van oorlogsdreiging en van Joodse vluchtelingen die er een veilig onderdak vonden.

Het Nederlands Openluchtmuseum wil die verhalen van een dreigende oorlog, maar ook die van het alledaagse verleden, vertellen om de geschiedenis levend te houden, legt conservator Tim Smeets uit. ,,Een oorlog laat diepe sporen achter in een mensenleven, toen en nu. De verhalen die we vertellen in vakantiehuis Warnsveld zijn decennia later nog steeds relevant. (...) Help je vluchtelingen of juist niet?”

De vakantiewoning had in de volksmond de naam ‘onderduikhuisje’, maar dat is een term die het Nederlands Openluchtmuseum niet meer gebruikt, laat een woordvoerder weten: ,,Dat heeft ermee te maken dat er – voortschrijdend inzicht na nader onderzoek na de verwerving in 2018 - geen bronnen zijn die dit bevestigen. Er zijn Joodse vluchtelingen in gehuisvest geweest maar die hebben nooit daadwerkelijk ‘ondergedoken’ gezeten.”

Het huisje werd in 1936 gebouwd in opdracht van de Zutphense familie Gies, die al enkele jaren later besluit in de vakantiewoning Joodse vluchtelingen uit Nazi-Duitsland op te vangen, zoals de familie Urbach uit Leipzig, van wie alleen dochter Ilse de oorlog overleefde. Hun historie wordt uitgelicht, maar ook die van de Haagse familie Staring, die sinds 1938 diverse relatief onbezorgde vakanties doorbracht aan de Almenseweg in Warnsveld.

De historie van het vakantiehuisje, dat in 2018 werd afgebroken voor de verhuizing naar Arnhem, wordt verteld aan de hand van ‘herinnerdingen’ die de bezoeker meeneemt door de verschillende ruimtes. Die laten vervolgens letterlijk de muren praten, vanuit het perspectief van verschillende gebruikers van de woning.

Zo staat een aktentas voor Frederik Carel Gies, een hoed neemt je mee in het verhaal van Sali Urbach. Ook aan kinderen is gedacht. Wat de 3-jarige Frits Gies meemaakte, hoor je als je bij binnenkomst de teddybeer meepakt. Op deze ‘nieuwe innovatieve manier’ werkte het Nederlands Openluchtmuseum nog niet eerder. ‘Dit is compleet anders dan op onze andere locaties.’

Het Achterhoekse onderduikhuisje is onderdeel van het ‘vrijetijdsveld’ van het museum, dat de naam Bosrand heeft gekregen. Daar staan nu ook de vakantiewoning van Gerrit Rietveld uit Markelo en de Pemberton-stacaravan uit Nunspeet, die eerder op een andere plek in het museumpark te zien waren. Met Bosrand wordt de geschiedenis van het recreëren in Nederland in beeld gebracht.