De warmste dag ooit in Nederland viel in de zomer van 1944
Morgen zou zomaar eens het warmterecord kunnen sneuvelen. De warmste dag ooit in Nederland viel in de zomer van 1944: 38,6 graden wees de thermometer in Warnsveld (bij Zutphen) aan. Hoe beleefde bezet Nederland die zomerse hitte?
Delen per e-mail
Er was bijna geen zeep meer verkrijgbaar. Ik kan me voorstellen dat er tijdens die hete dagen overal wel een zweetlucht hing
Afkoelen in zee zat er in elk geval niet in: de Nederlandse stranden waren afgesloten. Als onderdeel van de Atlantikwall, de Duitse verdedigingslinie tegen een geallieerde invasie, lagen ze bezaaid met mijnen en anti-tankobstakels. De duinen waren volgebouwd met bunkers, loopgraven en prikkeldraadversperringen. Wie wilde gaan zwemmen, moest zijn toevlucht dus zoeken in een vaart of meertje, zegt Erik Schumacher, historicus en schrijver van het recent verschenen boek 1944: Verstoorde verwachtingen.
In de Tweede Wereldoorlog waren ook andere banale dingen die wij doen op hete dagen allerminst vanzelfsprekend. Een ijsje eten, bijvoorbeeld. Of na een zweterige dag je kleren - en jezelf - wassen. ,,Er was bijna geen zeep meer verkrijgbaar. Ik kan me voorstellen dat er tijdens die hete dagen overal wel een zweetlucht hing’’, zegt Schumacher. ,,Ook aan zuivel en veel andere etenswaren was niet makkelijk te komen. Veel producten waren op de bon. Hongersnood was er in de zomer van 1944 nog niet, maar er heerste wel een crisisgevoel: alles raakt op, waar gaat dit heen? Het moet nu wel snel afgelopen zijn.’’
D-day
Het einde van de oorlog hing in de zomer van 1944 in de lucht. Op 6 juni waren de geallieerden op de stranden van Normandië door de Duitse verdedigingslinie gebroken. Maar hun opmars ging veel langzamer dan gedacht. Schumacher: ,,D-day had mensen veel hoop gegeven. En de Duitsers kregen het benauwd. Ze begonnen steeds harder en intimiderender op te treden. Meer mensen werden opgepakt en gefusilleerd. Toen de bevrijding uitbleef, werden mensen naarmate de zomer vorderde angstiger en moedelozer.’’
In augustus begon het aan het front eindelijk weer een beetje op te schieten. Op 23 augustus, toen in Warnsveld temperatuur naar recordhoogte steeg, was de bevrijding van Parijs in volle gang. Dat gaf nieuwe hoop dat de oorlog nu echt snel voorbij zou zijn, zegt Schumacher. Welke rol de hitte bij de geallieerde opmars speelde? ,,Eerlijk gezegd wist ik niet dat het toen zo heet was’’, zegt de historicus. ,,In dagboeken en andere documenten uit die tijd ben ik daar weinig over tegengekomen.’’
Tamelijk koel
Dat is niet zo verwonderlijk: de zomer van 1944 was qua weer eigenlijk helemaal niet bijzonder, weet weerstatisticus Klaas Ybema. ,,Alleen in augustus was er een hele warme periode van negen dagen, met de befaamde uitschieter op de 23e.
Overigens was het vooral in het oosten en zuiden van het land snikheet. In de rest van het land was de hitte niet uitzonderlijk. In De Bilt kwam de temperatuur die dag niet verder dan 32,8 graden.’’
De zomer van 1944 als geheel zou in het licht van de huidige opwarming zelfs tamelijk koel gevonden worden, zegt Ybema. Over juni tot en met augustus kwam de gemiddelde temperatuur uit op een magere 16,3 graden.
De maand juni begon uitermate slecht. Een diepe depressie boven de Shetlandeilanden leidde ertoe dat de invasie van Normandië een dag moest worden uitgesteld. Ook na D-day bleef het wisselvallig, koel en somber. De maand juli brak met drie zomerse dagen (+25 graden) ook bepaald geen weerrecords.
Augustus dus wel. Behalve heet was het ook kurkdroog. In Veenhuizen viel de hele maand maar 3 millimeter regen, weet Ybema. ,,Dat mag je gerust uitzonderlijk noemen.’’
Hongerwinter
De hongerwinter die daarop volgde, had daar overigens niks mee te maken. Het is niet zo dat mislukte oogsten daar een oorzaak van waren, zegt Ad van Liempt, schrijver van diverse boeken over de oorlog. ,,De hongerwinter was het gevolg van de mislukte slag om Arnhem, in september. De Nederlandse regering in Londen riep op tot een spoorwegstaking om te verhinderen dat de Duitsers hun soldaten over het spoor zouden vervoeren. Als wraak kondigden de Nazi's een voedselblokkade af. Die leidde tot extreme schaarste aan voedsel en brandstof in het nog niet bevrijde deel van Nederland; met name de grote steden in het westen.’’
De hongerwinter mag bekend staan als uitermate bar, statistisch viel dat wel mee. Ybema: ,,Ja, tijdens het Ardennenoffensief lag er sneeuw, maar dat is vrij normaal. De winters van 1941 en 1942 waren kouder. Dat de laatste oorlogswinter in het collectieve geheugen gegrift staat, is vanwege de vreselijke omstandigheden.’’
Bekijk in de video hieronder welke warmterecords er deze week allemaal gebroken kunnen worden:
Tapwater, ijszakken en smog
Op zo’n negentig stations zijn watertappunten neergezet waar reizigers gratis een flesje met kraanwater kunnen vullen. Bij storing deelt ProRail in de gestrande trein water uit.
Rijkswaterstaat zet bij gestrande weggebruikers direct een berger in.
De NVWA gaat extra controleren op vrachtwagens die vee vervoeren.
Voor brandweerlieden staat de zogenoemde A-wagen (ademluchtwagen) gereed met koelstoelen en ijszakken.
Verschillende evenementen zijn afgelast, waaronder de open dag van Ajax.
Bij woon- en zorgcentra treedt het hitteplan in werking.
Diverse café’s en terrassen bieden gratis zonnebrandcrème aan.
De bouwvak is alleen in de regio Zuid begonnen. In de rest van het land wordt soms op andere tijden gewerkt. Dakdekkers mogen stoppen met werken bij meer dan 40 graden.
De Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling beoordeelt of er risico’s zijn voor de watervoorziening, waterkwaliteit en vaardieptes.
Het RIVM waarschuwt dat de kwaliteit van de lucht vandaag slecht zal zijn als gevolg van smog.
Verder in het nieuws
-
Hoogbegaafde Laurent (9) stopt studie aan TU Eindhoven: “Ze beschuldigen hem zelfs van plagiaat”
Hij scoorde hoge punten op zijn examens, nog een eindproject inleveren en dan zou Laurent Simons (9) klaar zijn met zijn studies aan de Technische Universiteit Eindhoven. Maar gisteren beslisten zijn ouders om onmiddellijk te stoppen. Een beschuldiging van plagiaat was er teveel aan, aldus vader Alexander. -
OM onderzoekt twee oud-leden van verboden pedoclub Martijn
Het Openbaar Ministerie is een strafrechtelijk onderzoek gestart naar twee oud-leden van de verboden pedofielenvereniging Martijn. Dit op basis van aangiftes. De twee prominente ex-leden zouden weer volop actief zijn en strijden voor legalisatie van seks tussen volwassenen en kinderen. -
PREMIUM
Snapchatter (61) haalt in rechtszaal uit naar Alberto Stegeman: ‘Ik word gezien als pedofiel en staatsgevaarlijk’
,,Alberto Stegeman presenteerde mij als een pedofiel’’, zei Harderwijker Jasper L. (61) vandaag in de rechtszaal tijdens een regiezitting in zijn zaak. Hij wordt verdacht van het lokken van een minderjarige in zijn woonplaats. -
Elke Kuijper en Paul Elstak in De Ochtend Show to go
Woordvoerder van Amnesty International Elke Kuijper, dj Paul Elstak, redacteur van de AZ-Fanpage Marius Wiegman en oud-speler van Ajax en Valencia Hedwiges Maduro zijn morgen te gast in De Ochtend Show to go. De show wordt gepresenteerd door Hila Noorzai en is vanaf 07.30 uur live te zien in onze app en op deze site. -
Alle verdachten van groepsverkrachting Den Bosch vrijgelaten
Alle verdachten in de Bossche groepsverkrachtingszaak zijn op vrije voeten gesteld. Nadat vrijdag al twee verdachten werden vrijgelaten, volgden de zes andere mannen vanmiddag. Dat bevestigt een woordvoerder van de rechtbank.
-
PREMIUM
Met kerst slaat eenzaamheid het hardst toe, wat kun je zelf doen?
Families die samenkomen, cadeautjes uitwisselen en gezellig met elkaar tafelen: voor de meeste mensen staat gezelligheid centraal tijdens kerst. Maar wat doe je als je geen familie (meer) hebt of om een andere reden alleen bent met kerst? -
Treinverkeer hsl over Hollands Diep hervat
Door de harde wind zijn de hogesnelheidstreinen over de spoorbrug over het Hollands Diep maandagmiddag enige tijd stilgelegd. -
PREMIUM
Wie is er bang voor de hoody? ‘Het geeft mensen een unheimisch gevoel’
De hoody is behalve een populair mode-item ook een kledingstuk dat achterdocht en angst opwekt. Het dragen ervan heeft zelfs mensenlevens gekost. Een tentoonstelling in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam ontrafelt de vele aspecten van het politiek beladen kledingstuk.