Volgens Donner belandden 302 gezinnen in 2014 van de ene op de andere dag in een ‘financiële nachtmerrie’ doordat zij opeens honderden euro’s per maand misliepen en gedwongen werden kinderopvangtoeslag uit 2012 en 2013 terug te betalen. Tegen het ‘vastberaden’ optreden van de Belastingdienst was amper iets in te brengen: ,,Ouders kregen geen duidelijke informatie over wat er van hen werd verwacht en kregen geen kans om onregelmatigheden te herstellen, zodat zij nauwelijks aan deze zerotoleranceaanpak konden ontsnappen”, aldus de commissie.

Het gevolg was dat mensen opeens met een torenhoge toeslagschuld van soms tienduizenden euro’s werden geconfronteerd. Bij de invordering werden dwangmiddelen als de gedwongen verkoop van huizen en de inbeslagname van huizen niet geschuwd. In de tussentijd werden bezwaarschriften soms pas na jaren beantwoord.

De commissie stelt vast dat de gezinnen slachtoffer zijn geworden van ‘een politiek en bestuurlijk klimaat waarin fraudebestrijding vooropstond’. Het opsporingsteam dat onder de afkorting CAF op pad werd gestuurd, werd opgetuigd in de tijd dat er in politiek Den Haag veel te doen was over de ‘Bulgarenfraude’ met toeslagen. Volgens de commissie paste het CAF ‘naadloos in de tijdgeest’ waarin naast strengere regelgeving ook werd aangesloten bij de wens vanuit de politiek om fraudeplegers hard aan te pakken.

De vooringenomen houding bestond er volgens Donner uit dat de fiscus de ouders niet alleen zag, maar ook behandelde als vermoedelijke fraudeurs, ‘hoewel hun persoonlijk handelen daar geen aanleiding toe gaf’. Opvallend is dat de commissie tijdens haar onderzoek is gestuit op bewijs dat al in 2013 op ambtelijk niveau werd getwijfeld over de aanpak. Maar omdat in de politiek fraudebestrijding zoveel aandacht kreeg is, dit bericht ‘verzand’ en in de ambtelijke molen blijven hangen.

Volgens Donner moeten de gezinnen niet alleen de misgelopen of teruggevorderde toeslagen terugkrijgen, maar is ook een vergoeding voor geleden immateriële en materiële schade op zijn plaats. Volgens Donner zijn de slachtoffers te lang aan hun lot overgelaten en moeten zij snel worden gecompenseerd. Donner: ,,Tegenover de vooringenomenheid van toen verdienen ze nu het voordeel van de twijfel.”

De voorgestelde compensatieregeling gaat de overheid flink geld kosten, omdat de 302 gezinnen in de zogeheten CAF 11-zaak vermoedelijk slechts het topje van de ijsberg vormen van het aantal mensen dat door de gewraakte aanpak door de fiscus in de problemen is beland. In totaal zijn er 170 CAF-zaken geweest. ,,De rekening zal fors zijn”, aldus Donner. ,,Ik ben bang dat we het eerder over duizenden ouders hebben dan honderden”, stelt hij.

De commissie zet het onderzoek naar deze andere gevallen voort. Het rapport dat er nu ligt, is slechts een tussenstap, nadat de Raad van State in april van dit jaar oordeelde dat de stopzetting van de kinderopvangtoeslag in de CAF 11-zaak onrechtmatig was geweest. Staatssecretaris Menno Snel vroeg daarop aan de commissie om met een ‘passende oplossing’ voor deze groep mensen te komen.

Snel bood het afgelopen jaar al tot twee keer toe excuses aan voor de gang van zaken. Volgens Donner volstaan die echter niet en is er een geldelijke compensatie nodig. Het is de verwachting dat Snel de voorgestelde regeling zal overnemen. Dat besluit wordt morgen verwacht. Ook komt er binnenkort nog een rapport uit van de Auditdienst Rijk, die het handelen van de Belastingdienst onderzoekt. Die taak was niet weggelegd voor zijn commissie, benadrukte Donner, al leek hij het voor de fiscus op te nemen, door te benadrukken dat er geen sprake is geweest van ‘kwaadwilligheid’: ,,De Belastingdienst heeft eigenlijk gedaan wat van haar werd verwacht: fraudebestrijding.”