Nederland haalt vijf IS-vrouwen en hun kinderen op in Syrië ‘met speciale operatie’

Zo'n dertig Nederlandse vrouwen en hun 70 kinderen zitten al 2 jaar in detentiekampen in het Koerdisch deel van Syrië. De vrouwen sloten zich jaren geleden aan bij IS. Nadat het kalifaat van de terreurgroep in 2019 viel, belandden ze in Koerdisch gevangenschap. Er zitten honderden Europese vrouwen in die kampen.

Een deel van de Nederlandse vrouwen wil al jaren terugkeren, maar het kabinet wilde daar niet aan meewerken. Door een uitspraak van de rechtbank Rotterdam is daar echter verandering in gekomen. Als Nederland niet meewerkt aan terugkeer van de vrouwen, dreigen de strafzaken die hier tegen hen lopen gesloten te worden. Dat zou inhouden dat ze, als ze later ooit terugkeren, niet meer gestraft kunnen worden. Het kabinet wil dat voorkomen door ze terug te brengen naar Nederland. De Koerden, die de baas zijn in de regio, willen van de vrouwen en kinderen af.

In juni haalde Nederland voor het eerst een vrouwelijke Syriëganger terug. Toen ging het om Ilham B. uit Gouda. Zij werd na terugkomst aangehouden en vastgezet op de terrorismeafdeling van de gevangenis in Zwolle. Nu zijn dus nog vijf vrouwen (en hun elf kinderen) opgehaald. Dat dat zou gebeuren werd al enige tijd verwacht. ,,Na een zorgvuldig voorbereidingsproces, waarin alle relevante feiten en complexe omstandigheden in ogenschouw zijn genomen, zag het kabinet een mogelijkheid tot overbrenging door middel van een speciale operatie", schrijven de minister Yesilgöz (Justitie) en Hoekstra (Buitenlandse Zaken) aan het begin van de middag in een brief aan de Tweede Kamer.

Hoe die operatie is uitgevoerd, wordt niet bekendgemaakt. Voor de terugkeer van Ilham B. waren enkele Nederlandse topambtenaren naar het gebied gereisd. De lokale, Koerdische autoriteiten overhandigden de vrouw en haar kinderen toen in een kantoor in de stad Kamishli, bij de Turkse grens, aan de Nederlandse delegatie.

Het is nog onduidelijk welke vijf vrouwen en hun kinderen zijn opgehaald. Wel is bekend welke vijf vrouwen volgens de rechtbank op korte termijn teruggehaald moesten worden: Amber K. (2 kinderen), Hafida H. (3 kinderen), Nawal H. (4 kinderen), Meryem S. (2 kinderen) en Naima, de moeder van Meryem.

Nawal (uit Utrecht) en Hafida (uit Delft ) waren vorig jaar zomer nog te zien in een Britse documentaire vanuit kamp Roj. Daarin stelden ze dat ze naar Syrië gingen om vrijheid te zoeken, maar beseffen nu ‘dat echte vrijheid in Nederland is'.  Meryem was eerder te zien in een documentaire waarin tv-maker Sinan Can, samen met Meryems vader Hussein op zoek ging naar zijn dochter, kleinkinderen en ex-vrouw. 

De Nederlandse echtgenoot van Hafida, Thijs Belmonte, is waarschijnlijk enkele jaren geleden al omgekomen in het strijdgebied. 

Twee Nederlandse kinderen die geen moeder meer hebben lijken tot frustratie van hun familie in Nederland buiten de boot te vallen. Het gaat om de kinderen van de Haagse jihadist Hatim Rodgers. In 2019 gaf hij zich over, zijn kinderen, van een maand en drie jaar oud, kwamen in een detentiekamp. Wat er daarna met Rodgers gebeurd is, is onduidelijk - hij zit in detentie of is overleden. Een Duitse vrouw ontfermt zich nu in het kamp over de twee zonen van Rodgers. Een familielid zegt: ,,De oudste praat soms nog over zijn moeder, en dat hij opgehaald zou worden met een auto, dat had zijn vader hem verteld.” In Nederland wil de familie graag voor de kinderen zorgen. ,,De vader zou Nederland dankbaar zijn als dat kan gebeuren.” Maar daarop is nu geen enkel zicht.

_{Tekst gaat verder onder de afbeelding}

Dertien vrouwen die in de kampen zitten zijn een procedure gestart waarin ze stellen dat de rechtszaak tegen hen moet worden beëindigd als ze niet in staat worden gesteld zelf bij de zittingen aanwezig te zijn. De rechtbank Rotterdam oordeelde vorige maand dat de overheid in het geval van één van die vrouwen binnen drie maanden moet kunnen aantonen dat ze probeert haar terug te halen. Voor vier andere vrouwen geldt daarbij een termijn van zes maanden. Die vijf vrouwen lijken nu in één keer te zijn opgehaald.

Vorige week haalde Zweden nog twee vrouwen en kinderen op vanuit Noord-Syrië, zo meldde het Koerdische comité voor buitenlandse relaties toen op Twitter.

Alle vrouwen zullen bij aankomst in Nederland worden aangehouden en vastgezet. Later moeten ze voor de rechter komen. Eind vorig jaar kreeg de teruggekeerde Sadaf S. uit Zoetermeer nog een gevangenisstraf van vijf jaar opgelegd door de rechtbank in Rotterdam voor het lidmaatschap van terroristische organisatie IS. Die straf was gelijk aan de eis van het Openbaar Ministerie. De straffen die nu worden opgelegd zijn hoger dan de straffen die vrouwen die eerder terugkwamen uit Syrië, kregen opgelegd. Justitie en de rechtbank rekenen de ‘late’ terugkeerders aan dat ze tot op het laatste moment bij IS bleven en niet eerder probeerden te ontsnappen.

Vrijdag komt de zaak tegen Angela B. uit Soesterberg voor de rechter. Zij is een van de meer bekende Nederlandse Syriëgangers. Tijdens een eerdere zitting noemde ze zichzelf ‘een dom gansje'. 

Er zijn, volgens inlichtingendienst AIVD, nog zo'n 120 volwassen Nederlandse uitreizigers in het gebied. Ongeveer een derde van hen zit vast: de vrouwen in detentiekampen in Noord-Syrië, de mannen in gevangenissen. Een ander deel verblijft nog steeds bij terroristische groeperingen in de regio Idlib, het enige gebied in Syrië waar die groepen nog de baas zijn. Daar zitten ook Nederlandse vrouwen die vorig jaar uit een detentiekamp ontsnapten.

Vorige week woedde er nog een felle strijd tussen IS’ers en Koerdische milities om een gevangenis in Hasakah. IS probeerde honderden strijders, die al jaren in die gevangenis zitten, te bevrijden. Er vielen tientallen doden bij de strijd. Onduidelijk is of er Nederlanders zijn omgekomen of ontsnapt.