Onderzoek Sywert-deal: Van Lienden mocht winst maken, maar hij misleidde de overheid

Na vele malen uitstel kwam het Deloitte-onderzoek vrijdag naar buiten. De mondkapjesdeal maakte Van Lienden eerst multimiljonair en later fraude- en witwasverdachte.

Het ministerie van Volksgezondheid wist dat Van Lienden winst kon maken, beschrijven de onderzoekers, ook werd het inkoopcentrum LCH, het Landelijk Consortium Hulpmiddelen, gepasseerd door het ministerie. Onder het motto ‘kopen, kopen, kopen’ werden alle import-opties verzilverd. Bij het LCH gingen wel al snel alle alarmbellen af: op 17 april 2020 stelt men daar dat Van Lienden en co vooral ‘voor eigen gewin’ gaan. Toch drukte het ministerie de deal door, ondanks het protest van de overheidsinkopers.

Dat Van Lienden en zakenpartners zoveel miljoenen zouden overhouden, was niet bekend, stelt minister Conny Helder (Langdurige Zorg, VVD) vrijdag in een reactie. ,,Dat de winst zoveel zou zijn, daar was men niet van doordrongen. Maar het was niet ongebruikelijk dat er winst gemaakt kon worden.” Voor de overheid telde bij de inkoop alleen ‘prijs, kwaliteit en leveringszekerheid’.

Volgens het kabinet misleidden Van Lienden en zijn zakenpartners het ministerie door ‘een onjuiste voorstelling van zaken’: de buitenwereld dacht dat de mediapersoonlijkheid geen winst zou maken, ook zou hij ‘partijen bewust tegen elkaar uitspelen’ en een rookgordijn optrekken rond de commerciële tak waarmee hij uiteindelijk miljonair werd. ,,Winst maken mag", zei premier Mark Rutte tijdens de wekelijkse persconferentie. ,,Dat was niet verboden. Maar het probleem is dat ze bewust permanente verwarring lieten bestaan over hun bv en het goede doel.”

Van Lienden heeft ook niet alle informatie gedeeld met de onderzoekers van Deloitte, het ontbreekt nog aan complete geluidsopnames, ook is de financiële administratie niet gedeeld. Van Lienden meldde eerder nog dat het Deloitte-onderzoek hem zou vrijpleiten. Het onderzoek van Deloitte duurde lang en kostte het ministerie zes miljoen euro, exclusief btw.

De zaak draait om de megadeal die het ministerie van Volksgezondheid (VWS) in het voorjaar van 2020 sloot met Sywert van Lienden en zijn twee compagnons. Van Lienden was in die periode veelvuldig in de media met een initiatief waarin hij stelde ‘om niet’ mondkapjes voor de zorg te regelen.

Grote bedrijven als CoolBlue, Randstad en KLM hielpen Van Lienden. Vorig jaar bleek echter dat het trio helemaal niet onbezoldigd aan de slag ging, maar zelfs 28 miljoen euro aan de deal overhield. De levering van de mondkapjes bleek niet via de charitatieve stichting Hulpgoederen Alliantie te zijn gegaan, maar via de commerciële bv Relief Goods Alliance (RGA). Van Lienden claimt dat hij door de overheid gedwongen werd om commercieel te gaan opereren.

Uit opgenomen gesprekken blijkt dat het nobele vrijwilligerswerk voor de zorg slechts een verhaal voor de bühne was: intern jubelde de mondkapgroothandelaar al in april 2020 dat hij miljonair zou worden. ,,We gaan gewoon die shit naar Nederland halen en we worden alle vier miljonair”, zei Van Lienden tijdens een werkoverleg. Van Lienden stelt nu dat die uitspraak ‘uit de context van het gesprek van 3,5 uur is gehaald'.

Het Openbaar Ministerie richt strafrechtelijk de pijlen op Van Lienden en zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel, op het Binnenhof kijkt iedereen vooral naar de politieke vingerafdrukken op het dossier.

Lees verder na de tijdlijn

Toenmalig minister Hugo de Jonge, die voor Van Lienden werd benaderd over de deal, stuurde zijn partijgenoot door naar topambtenaren. ,,Hugo, op jouw verzoek ben ik gaan knuffelen met Sywert. Dat is bijna een dagtaak”, schrijft een ambtenaar aan de bewindsman. En later appt De Jonge naar een ander: ,,Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan outside pissing in”, waarmee de CDA-minister bedoelt dat hij een criticaster van het coronabeleid liever in de buurt houdt dan op afstand kritiek laat spuien. ,,Ik hoop echt dat het lukt.”

Volgens Helder is er over De Jonges rol niet meer bekend geworden. Hugo de Jonge, in het huidige kabinet minister voor Wonen, wilde zelf niet reageren.

Van Lienden reageert vrijdag namens Relief Goods Alliance via Twitter. Hij schrijft dat het rapport ‘stelt dat er geen onregelmatigheden zijn aangetoond'. De willekeurige Nederlander zal volgens Van Lienden en zakenpartners denken dat het ‘niet eerlijk’ is wat er gebeurd is: ‘Hij zei dat hij het allemaal voor niks deed, maar toch verdiende hij miljoenen.’ Maar dat is volgens het trio echter het ‘gezamenlijke resultaat van de samenloop van omstandigheden en van een uitspraak die consequent door de media uit zijn verband is gerukt en daarmee een eigen leven is gaan leiden’.