'Samen sterven was hun diepste wens'

Voor Nic en Trees was het leven op.  Hij (91) was vijf jaar geleden getroffen door een herseninfarct. Sindsdien was zijn mobiliteit sterk beperkt, bovendien kreeg hij te maken met een stapeling van lichamelijke problemen, met veel pijn en geregeld ziekenhuisopnames als gevolg. Antibiotica hield hem nog in leven.

Zij (eveneens 91) takelde langzaam af doordat de zorg voor hem zwaar was. Ook werd het lopen steeds moeilijker en werd haar geheugen minder. Samen konden ze het, met hulp van buren, vrienden en thuiszorg, net redden. Maar het angstbeeld zonder de ander verder te moeten leven, in een verpleeghuis, drong zich steeds nadrukkelijker op. Daarnaast vonden ze dat hun leven geen doel meer had.

Kort na zijn infarct, in 2012, hadden Nic en Trees Elderhorst uit Didam al euthanasieverklaringen opgesteld. Vervolgens verdiepten ze zich samen met de kinderen in de mogelijkheden van vrijwillige levensbeëindiging. Nadat een specialist begin dit jaar vasculaire dementie bij Trees vaststelde - een progressieve en dodelijke vorm van dementie - werd het mogelijk een concreet euthanasieverzoek in te dienen bij de Levenseindekliniek.

,,Al snel werd duidelijk dat er niet te lang gewacht kon worden”, vertellen de dochters. ,,De geriater stelde vast dat onze moeder nu nog wilsbekwaam was. Echter, bij overlijden van onze vader zou ze volledig ontregeld kunnen raken en in een verpleeghuis opgenomen moeten worden. Iets wat ze absoluut niet wilde. Samen sterven was hun diepste wens."

Nadat de Levenseindekliniek hun verzoek in behandeling had genomen, nam de hele procedure uiteindelijk een half jaar in beslag. ,,Een intensieve periode", blikken de dochters terug. Om te toetsen of beiden onafhankelijk van elkaar de wens hadden te sterven, werden twee teams aangesteld, voor ieder één. Die voerden afzonderlijk gesprekken om de levenseindewens te onderzoeken. Nadat ook twee onafhankelijke SCEN-artsen (SCEN staat voor Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland) beide verzoeken ontvankelijk hadden verklaard, is met hen een datum vastgelegd.

Nic en Trees Elderhorst informeerden zelf buren en vrienden over hun keuze, waarbij ze veel begrip en steun kregen. Ze namen van iedereen afscheid, een heel intens proces. Ook rond de voorbereidingen van de uitvaart namen ze de regie in eigen handen. Op de bewuste dag spraken ze lieve woorden tegen elkaar. ,,Ze gaven elkaar een dikke kus en rustig en zelfverzekerd zijn ze hand in hand ingeslapen. Volgens hun eigen wens.’’

De wens van bejaarde partners die samen willen sterven wordt lang niet altijd gehonoreerd. Duo-euthanasie blijft een relatieve zeldzaamheid in Nederland, het gaat om enkele gevallen per jaar. Dat zeggen diverse instanties die bij euthanasie zijn betrokken.

Exacte cijfers over het aantal afgewezen en uitgevoerde verzoeken zijn er niet, omdat hier geen registratie van bijgehouden wordt. ,,Het is feitelijk toeval wanneer beide personen gelijktijdig aan de voorwaarden voor euthanasie voldoen'', zegt woordvoerder Dick Bosscher van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Levensbeëindiging (NVVE). ,,Duo-verzoeken worden daarom zelden gehonoreerd.'' Vaak is bij één van beide partners slechts sprake van 'voltooid leven', niet van ondraaglijk en uitzichtloos lijden.

,,Het komt vaker voor dat een verzoek van een echtpaar bij ons wordt ingediend, maar het aantal dat echt euthanasie krijgt is in verhouding een stuk kleiner'', zegt woordvoerder Koos van Wees van de Levenseindekliniek. Een landelijke organisatie die euthanasieverzoeken in behandeling neemt wanneer de eigen huisarts dat niet wil. ,,De moeilijkheid is dat beide echtelieden allebei ongeveer in dezelfde fase van hun ziekteproces moeten zitten en dat is vrij uitzonderlijk. Vaker komt het voor dat de een verder in het proces is; de ander wil graag mee want die ziet een toekomst alleen niet zitten. Als reden voor euthanasie is dat vaak te weinig.’’