‘Universiteit is het hoogst haalbare', en vier andere clichés over opleidingen

Ze is zelf verbonden aan een universiteit (de WUR, Wageningen University & Research) en gaf les op het hbo én de universiteit. Als oudervoorlichter helpt Hermien Miltenburg studenten en ouders bij het maken van een studiekeuze, onder meer op het blog Studiekeuzekind. Ze ziet graag dat scholieren en ouders minder vaak kiezen op basis van ‘beeldvorming’, en vaker voor een opleiding die écht bij jouw persoonlijkheid en interesses past. Daarom: vijf clichés ontkracht.

Het is een hardnekkig misverstand, zegt Hermien Miltenburg, dat je het pas hebt ‘gemaakt’ als je naar de universiteit gaat. Voor veel scholieren is de universiteit helemaal niet de beste optie. Want behalve de intellectuele capaciteiten, leervaardigheden en motivatie waarover je moet beschikken, kan het zomaar dat een hbo-opleiding beter bij je past. Hermien: ,,Bij een voorlichtingsavond voor ouders in Arnhem had ik een keer een hbo- en wo-student bij me. Tijdens onze presentatie viel de techniek in één klap compleet uit. En wat gebeurde er? De wo-student ging staan analyseren hoe het nou kon dat de techniek was uitgevallen, terwijl de hbo-student heel praktisch dacht en direct alle snoertjes ging controleren. Dat vond ik zo typisch, maar ook passend bij het type student: simpel gesteld ben je op de universiteit meer analytisch bezig, op het hbo meer praktisch. Als je een vervolgopleiding zoekt, moet je dus eerst nagaan wat voor type je eigenlijk bent.’’

De tekst gaat verder na de foto.

,,Ik heb lesgegeven op het hbo én op de universiteit. Op een hbo krijg je vragen als: ‘Wat kun je hier nou mee?’ Terwijl je op de universiteit veel vaker hoort: ‘Waar is hiervoor het bewijs? Is daar nog meer onderzoek naar?’’ Kortom: als je meer praktisch ingesteld bent, zul je waarschijnlijk gelukkiger worden op een hbo dan in het wetenschappelijk onderwijs. En als je hongerig bent naar kennis en meer analytisch ingesteld, heb je een grotere kans dat je helemaal op je plek zit op een universiteit.’’

Bijna alle studies kun je doen op hbo-niveau én op de universiteit. Om toegelaten te worden op de universiteit, moet je een vwo-diploma hebben. Voor havo-scholieren die toch naar de universiteit willen, is er een bekende omleiding: je gaat eerst naar een hbo. Daar kun je (meestal in één jaar) je propedeuse halen. En met je hbo-propedeuse – in de volksmond je ‘Pee’ - word je wél toegelaten tot de universiteit (hoewel je in veel gevallen ook aanvullende vwo-certificaten moet halen). Hermien keurt die route niet bij voorbaat af, maar wijst wel op de praktijk: ,,Veel studenten die zo’n studieroute kiezen, haken af op de universiteit. Ze vinden de leerstof toch te pittig - op een universiteit word je immers in de eerste plaats opgeleid als wetenschapper - of beschikken niet over voldoende zelfdiscipline.

Een havo-leerling die heel graag wetenschapper wil worden, adviseer ik een andere route. Ga naar het hbo en maak eerst je complete hbo-studie af. Daarna kun je alsnog – als je aan de voorwaarden voldoet – een master aan een universiteit gaan doen. Dan heb je meer kans op succes. Als je een hbo-opleiding hebt afgerond, ben je al ouder en rijper. Je hebt meer studie-ervaring én je weet van jezelf beter of je gemotiveerd genoeg bent om die universitaire studie af te maken. Een andere mogelijkheid is na je havo eerst je vwo-diploma halen, dat kan ook heel goed.’’

De maatschappij verandert, en onderwijsinstellingen ook. Het imago dat je op de universiteit alleen maar moet luisteren en dag na dag in eindeloze hoorcolleges belandt, is achterhaald, zegt Hermien. ,,Het klopt dat op de universiteit gemiddeld meer aandacht is voor informatieoverdracht. Maar op veel universiteiten krijg je ook colleges in kleinere groepen en zijn er doe-opdrachten in werkgroepen. Neem bijvoorbeeld Maastricht University en de technische universiteiten van Twente, Eindhoven, Wageningen en Delft: daar is veel aandacht voor probleemgestuurd onderwijs (PGO). Daar werk je dus in kleine onderwijsgroepen aan vraagstukken uit de praktijk.’’

,,Over het algemeen is er op een universiteit minder begeleiding, maar er zijn ook heel grote hbo’s waar weinig begeleiding is. Zulke zaken moet je dus nu uitzoeken, in je studiekeuze-fase. Dat kun je onder meer doen via de Nationale Studentenenquête en Studiekeuze123: zoek een opleiding die je aanspreekt en onderzoek wat studenten er zelf van vinden. Bekijk hoe het met de begeleiding is gesteld en of tentamens op tijd worden nagekeken. En dan zul je ontdekken dat de verschillen tussen hbo en universiteit niet zwart-wit zijn, maar dat er een groot grijs gebied is.’’

Even cru gesteld: er zijn wetenschappers die na een glanzende studieloopbaan op de universiteit ontdekken dat ze veel gelukkiger worden als meubelmaker of kok dan als wetenschapper. En dat ze dus beter direct een eerzaam beroep op het mbo hadden kunnen leren. Datzelfde kan gelden voor huidige vwo-scholieren die misschien heel makkelijk leren, maar al weten dat ze liever met hun handen werken. Onder druk van ouders, andere scholieren of gewoonte (‘iedereen doet dat nou eenmaal’) kiest een vwo-scholier soms op de automatische piloot toch maar voor het wetenschappelijk onderwijs. Jammer, vindt Hermien, want een mbo- of hbo-diploma is zeker niet iets om minderwaardig over te doen. ,,Ook met een hbo-diploma ligt de wereld voor je open. Met dat diploma kun je in fantastische banen terechtkomen.’’

De tekst gaat verder na het kader.

Heb je gekozen voor een hbo of universiteit en kom je er onderweg achter dat je toch niet de juiste keuze hebt gemaakt? Welkom bij de club: per jaar zijn er duizenden studieswitchers en studiestapelaars. Lees bijvoorbeeld het verhaal van Esmee Smit, die een lange weg aflegde voor ze via universiteit en hbo ontdekte wat nou het beste bij haar paste. De boodschap: denk niet te krampachtig. Je bent nog jong, en of je nu een hbo- of universitaire studie hebt gekozen, je kunt altijd nog een andere (zij)weg nemen. Misschien ter geruststelling: de meeste werkenden komen uiteindelijk niét terecht in een beroep dat logisch volgt uit je studie.

En twijfel je of je meer op je plek zit op het hbo of wo? Zoek op Onderwijsbeurs Noordoost stands van beide onderwijssoorten op en praat met studenten en docenten. Bezoek daarna ook vooral open dagen, meeloopdagen of proefstudeersessies van universiteiten én hbo’s. In de meeste gevallen merk je, als je eenmaal vergelijkingsmateriaal hebt, vanzelf wat het beste bij jou past.