Derk Jansen, de laatste beul van Nederland, kwam uit de Achterhoek

Aan de vooravond van een ophanging kijkt Derk Jansen wel eens te diep in het glaasje. Misschien om zo de volgende morgen de gang naar het schavot, met vlak achter zich de ter dood veroordeelde, voor zichzelf wat draaglijker te maken. Een detail dat de laatste beul van Nederland, met als standplaats Amsterdam, een menselijk trekje geeft.

Of Derk, die in zijn Amsterdamse jaren ook wel Dirk wordt genoemd, dinsdagavond 30 oktober 1860 naar de fles heeft gegrepen, vertelt de geschiedenis niet. Wel dat hij de volgende morgen rond 09.30 uur in Maastricht het plein voor het stadhuis op loopt. In zijn kielzog Joannes Nathan, de handelaar uit Broeksittard die zijn schoonmoeder, met wie hij in onmin leefde, heeft vermoord. Op het platform bidt een geestelijke met Nathan. Dan legt scherprechter Derk de moordenaar de strop om de hals en laat het valluik kantelen.

Een doorsnee ophanging, ware het niet, zo weten we nu, dat dit in Nederland de laatste terechtstelling in vredestijd was. De beschaving had zijn intrede gedaan. Er ging een streep door het voormalige volksvermaak. Na 1860 sprak een rechter nog een aantal keren de doodstraf uit, maar steeds gaf de koning gratie.

Als ik anderhalve eeuw later nietsvermoedend googel op ‘Derk Jansen’ en ‘beul’ zie ik tot mijn verbazing op Wikipedia een artikel waarin staat dat Derk in 1801 is geboren in Steenderen, het dorp in de Achterhoek waar ik ook ben opgegroeid. 

Het barst van de Jansens in ons dorp, maar van een beul Jansen heb ik nooit gehoord. Het verhaal is zelfs onbekend bij de Historische Vereniging Steenderen (HVS). Wel ziet HVS-lid Wim Knaake aanleiding om in de kwestie te duiken, waarover zo meer.