Durft Joe Biden Saoedische kroonprins te straffen voor moord?

Dat Donald Trump niet meer de lakens uitdeelt over het Amerikaanse buitenlandse beleid is bekend in Saoedi-Arabië. Maar de aanstaande publicatie van een explosief Amerikaans rapport van de CIA over de moord op de Saoedische journalist Jamal Khashoggi gaat wel een heel grote test worden voor de nieuwe verhoudingen tussen beide landen, voorspellen Amerikaanse media.

De publicatie van het rapport wordt vandaag verwacht. Eerder deze week belde de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden voor het eerst sinds zijn aantreden met de Saoedische koning Salman bin Abdulaziz al-Saud. In dat telefoongesprek heeft Biden het belang van mensenrechten benadrukt, meldde het Witte Huis. Ondenkbaar is dat de president niet heeft gemeld dat een pijnlijk CIA-rapport eraan kwam en dat de dagen van Donald Trump - die publicatie van hetzelfde rapport verhinderde en liever de voorkeur gaf aan vriendschappelijke betrekkingen met de Saoedi’s - toch echt voorbij waren.

Feitelijk zal het CIA-onderzoek bevestigen wat al publiek geheim is. Er was al weinig twijfel dat kroonprins Mohammed bin Salman (MBS) in 2018 betrokken was bij de dood van de kritische Khashoggi. VN-functionarissen concludeerden eerder onomwonden dat de prins organisator was van de moord in het Saoedische consulaat in Istanboel. Ook een aantal Democratische Congresleden meldde al niet te twijfelen aan diens betrokkenheid. Maar Donald Trump beschermde de prins, vooral uit economische en zakelijke overwegingen. Adviseurs van zijn opvolger Joe Biden willen wel doorpakken maar zijn tegelijk ook voorzichtig vanwege mogelijke politieke consequenties. De steun van de Saoedi’s is namelijk belangrijk voor de Verenigde Staten bij het voornemen van Biden de oorlog in Jemen te beëindigen, en ook voor het eventuele aanhalen van de banden met Iran.

Hoe de VS dus precies zullen reageren is volgens Bruce Riedel, een voormalige CIA-officier die gespecialiseerd was in Saoedi-Arabië, de hamvraag. ,,Ervan uitgaande dat het rapport duidelijk stelt dat MBS een moordenaar is, hoe bestraf je hem dan niet?”, zegt Riedel in The Financial Times. De regering-Trump had al sancties opgelegd aan zeventien Saoedische functionarissen, maar Trump hield de hoofdverdachte, prins Mohammed, publiekelijk de hand boven het hoofd. Tegenover de Amerikaanse onderzoeksjournalist Bob Woodward ging de president er zelfs prat op het hachie van de kroonprins te hebben gered (‘Í saved his ass’, zei Trump letterlijk) door het inlichtingenrapport over de moord niet openbaar te maken, ondanks dat hij daartoe wettelijk verplicht was. Niet lang daarna passeerde Trump ook nog eens het Congres door een omstreden wapendeal met de Saoedi’s ter waarde van slordige 8 miljard dollar (6,5 miljard euro) goed te keuren.

In Democratische kringen wordt opgeroepen ondanks alle bedenkingen en strategische overwegingen toch een reeks maatregelen te nemen tegen iedereen die bij de moord betrokken was, inclusief de kroonprins. Dat zou dan gaan om financiële sancties en visumbeperkingen. Mogelijk worden Saoedische diplomaten uitgewezen. Na het gesprek tussen Biden en koning Salman meldde het Witte Huis niettemin dat Biden ‘de bilaterale relatie zo sterk en transparant mogelijk wilde maken’. Van tevoren werd verwacht dat het gesprek tussen Biden en koning Salman geen leuk onderonsje zou worden. Biden heeft zich in zijn verkiezingscampagne geregeld kritisch uitgelaten over het Saudische koningshuis. Zo zei Biden over de zaak-Khashoggi dat ‘de kroonprins opdracht tot de moord heeft gegeven en dat hij Saudi-Arabië geen wapens zal verkopen en van de Saudi’s de paria zal maken die ze zijn’.

Bekijk al onze belangrijkste nieuwsvideo's in deze playlist.