Juridische hervorming die Israël in tweeën splijt uitgesteld

Netanyahu zei dat hij ‘zich bewust is van de spanningen’ en ‘naar de mensen luistert’. ,,Uit verantwoordelijkheid jegens de natie heb ik besloten de stemming uit te stellen om gesprekken over de hervorming mogelijk te maken. We staan op een gevaarlijk kruispunt. Ik zal elke steen omdraaien om een oplossing te vinden. Ik ben niet klaar om het land in stukken te verdelen.’’

Hij deinsde er niet voor terug om te benadrukken dat de hervorming noodzakelijk is. Hij stelt de stemming over de wetswijziging uit tot na Pesach, het Joodse Pasen.

De leider van de nationale werknemersorganisatie Histadrut dreigde het land maandag plat te leggen zodat premier Benjamin Netanyahu zou stoppen met zijn plannen. Veel bedrijven sloten zich bij de staking aan. Het personeel van het vliegveld bij Tel Aviv legde het werk neer, waardoor er geen vliegtuigen meer opstegen van de belangrijkste luchthaven van het land. Ook de twee grootste havens, in Haifa en Ashod, lagen stil. Na de toespraak van Netanyahu is de staking afgeblazen. Voorzitter Arnon Bar-David van de belangrijkste vakbond van Israël prees de minister-president voor zijn besluit en bood zijn hulp aan bij het vinden van consensus over de juridische hervormingen.

Ook Israëls belangrijkste bondgenoot, de Verenigde Staten, reageerde verheugd op het uitstel. ,,We verwelkomen het uitstel en dringen er bij het Israëlische leiderschap sterk op aan zo snel mogelijk een compromis te vinden”, aldus een woordvoerder van het Witte Huis. Biden had eerder al laten weten zich zorgen te maken over de hervormingswetgeving, die volgens hem ,,in strijd met democratische principes” is.

Zondag werd de minister van Defensie ontslagen omdat hij openlijk heeft gezegd dat de regering de plannen moet opschorten wegens de ‘diepe verdeeldheid in de samenleving die het leger aantast en de nationale veiligheid bedreigt’. Hij stelde een ‘pauze’ voor tot na Pesach, het Joodse Pasen, om gesprekken over de hervorming mogelijk te maken. De minister benadrukte zijn steun voor het doorvoeren van wijzigingen in de rechterlijke macht maar alleen met brede instemming en riep op tot onmiddellijke stopzetting van de massale protesten.

In de hervormingsvoorstellen van minister van Justitie Yariv Levin gaat het vooral om de constitutionele toetsing van wetten uitgevaardigd door de Knesset, het Israëlische parlement. Het hooggerechtshof toetst nu of wetten in strijd zijn met de grondwet en kan nieuwe ‘ongrondwettelijke’ wetgeving schrappen. Maar als het aan Levin ligt, kan het parlement dat straks terugdraaien met een gewone meerderheid van stemmen.

Levins wetsontwerp geeft de regering ook de volledige controle over de benoeming van rechters, inclusief de raadsheren van het hooggerechtshof. Ze zal bij dat hoogste rechtscollege ook een president en vicepresident kunnen benoemen die er nog geen deel van uitmaakten en mogelijk zelfs geen rechter waren bij een lagere rechtbank. De plannen maken tevens een einde aan de onafhankelijkheid van juridische adviseurs van ministeries en hun adviezen zijn niet langer juridisch bindend.

Critici zien de plannen als een bedreiging voor de scheiding der machten, maar premier Netanyahu stelt dat de balans er juist mee wordt hersteld.

De omstreden hervormingsplannen van de regering-Netanyahu, samengesteld uit ultranationalistische en ultraorthodoxe partijen en daarmee de meest rechtse en religieuze ooit, overschaduwen het proces tegen de premier wegens vermeende corruptie. De inmiddels 73-jarige politicus stelt dat het rechtssysteem bevooroordeeld is tegenover hem sinds hij in 2019 werd aangeklaagd.

De huidige regering trad eind december aan. Netanyahu keerde na anderhalf jaar in de oppositie terug als premier. Zijn Likoed-partij had de verkiezingen van november gewonnen. Het waren door het verdeelde politieke landschap in Israël de vijfde verkiezingen binnen vier jaar.

Duizenden mensen gingen afgelopen maand de straat op en eisten het vertrek van Netanyahu: