Er vielen veel doden tijdens de strijd om de bezetting van de Oekraïense stad Bucha in april 2022. © ANP / AFP

Meer steun nodig om Russische oorlogsmisdadigers te berechten

Oorlogsmisdaden die in Oekraïne worden gepleegd, zijn vandaag onderwerp van gesprek in Londen. Initiator en minister Dilan Yeşilgöz van Justitie en Veiligheid spreekt daar met zo’n dertig ambtgenoten over extra steun voor het onderzoek van het Internationaal Strafhof.

Nicole Roelands 20-03-23, 05:00 Laatste update: 20-03-23, 13:56

Uit een nieuw rapport van de Verenigde Naties blijkt dat Rusland een breed scala aan oorlogsmisdaden op zijn geweten heeft in Oekraïne. Er zijn bewijzen voor moedwillige moorden, systematische marteling en de gedwongen verplaatsing van kinderen.

Ook worden herhaalde aanvallen op de Oekraïense infrastructuur genoemd, waardoor honderdduizenden mensen tijdens de koudste maanden zonder warmte en elektriciteit kwamen te zitten. Expliciet wordt melding gemaakt van het ‘wijdverbreide’ gebruik van foltering in meerdere regio’s die nu onder Russische bezetting vallen. Slachtoffers kregen elektrische schokken toegediend met een ‘militaire telefoon’ waarmee ze Poetin moesten bellen. Of ze werden omgekeerd, met de polsen gekneveld onder de knieën, aan het plafond van een cel gehangen in de zogenoemde ‘papegaaihouding’.

Meer steun nodig

Een Russische soldaat in het door zijn land vernietigde theater van Marioepol, met honderden dode burgers in de schuilkelder. © AFP

Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag is inmiddels gestart met het onderzoek naar gepleegde oorlogsmisdrijven in Oekraïne. Om de misdadigers ook daadwerkelijk voor het hekje van de ICC te krijgen, is meer steun van de 124 lidstaten nodig. Zo heeft Nederland vorig jaar twee onderzoeksteams onder de vlag van ICC naar Oekraïne gestuurd om bewijsmateriaal te verzamelen. Voor dit jaar staan twee nieuwe missies gepland. Voor die missies, maar ook voor de berechting daarna, is extra steun in de vorm van mensen, geld en middelen nodig.

Daar wordt vandaag vooral over gesproken, geïnitieerd door minister Yeşilgöz. Maar de kans is groot dat de mogelijke komst van een speciaal tribunaal ook ter sprake komt. Het strafhof in Den Haag kan namelijk vervolgen voor een oorlogsmisdrijf, maar niet voor agressie. Ofwel een ‘onrechtmatige aanvalsoorlog’. ,,Dan hebben we het bijvoorbeeld over het aanvallen van een staat. Dat is een daad van agressie en daar is dit er duidelijk een van”, legt Göran Sluiter, hoogleraar internationaal strafrecht, uit.

Speciaal tribunaal

Er zijn al tienduizenden zaken aangemeld als mogelijke oorlogsmisdaden
Geert-Jan Knoops, hoogleraar internationaal recht

De Europese Commissie pleit voor zo'n speciaal tribunaal, maar critici vragen zich af of zo'n nieuw orgaan wel iets toevoegt. Sluiter: ,,Agressie is een ernstig misdrijf, maar dan richt je een speciaal tribunaal op voor de hoogste leiders van een staat. Dat zijn drie of vier mensen; Poetin en enkele ministers.”

Dat terwijl de oprichting van zo'n orgaan miljoenen euro's kost en het jaren duurt voordat het operationeel is, zegt Geert-Jan Knoops. Hij is bijzonder hoogleraar politiek van het internationaal recht bij de Universiteit van Amsterdam en is daarnaast actief als advocaat bij het ICC. ,,Ik denk dat de aanvullende waarde van zo'n tribunaal zeer beperkt is. Het ICC kan genoeg andere delicten onderzoeken en berechten. Er zijn al tienduizenden zaken aangemeld als mogelijke oorlogsmisdaden.”

Ook Sluiter pleit ervoor om meer aandacht te besteden aan die misstanden. ,,Wat is er precies gebeurd, wie zijn de verdachten en vooral ook: wie zijn de slachtoffers? Zodat ze een claim kunnen indienen.”

Beluister onze speciale podcast over één jaar oorlog in Oekraïne: