Jan Modaal merkt weinig van lagere inkomstenbelasting

Zal een hoger netto bedrag op het maandelijkse loonstrookje genoeg zijn om de dagelijkse irritatie over de hogere getallen op de kassabon te rechtvaardigen? Die hamvraag zal staatssecretaris Frans Weekers van Financiën moeten beantwoorden. De VVD-bewindsman lanceerde gisteren de contouren van een nieuw belastingplan. Het hoofdpunt is de verschuiving van belasting op arbeid naar belasting op consumptie. Oftewel, hoger netto loon, maar wel hogere winkelprijzen.

Op zich is voor het principe dat Weekers nastreeft veel te zeggen. Hij wil enerzijds het systeem vereenvoudigen door allerlei belastingen voor bijvoorbeeld verpakking en grondwater af te schaffen. Anderzijds wil hij de belasting op arbeid verlagen, te betalen uit de gelijktijdige verhoging van het lage btw-tarief.

Deze maatregelen kunnen de economie een impuls geven. Door vereenvoudiging van het belastingstelsel hebben bedrijven en zelfstandigen minder last van fiscale regeltjes. Dat is gunstig voor de bedrijvigheid. Door verlaging van de inkomstenbelasting wordt arbeid goedkoper. Dat is gunstig voor de werkgelegenheid en de internationale concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven.

In de praktijk zal het echter lastig zijn om de economische voordelen daadwerkelijk te realiseren. De loonkosten zullen voor bedrijven pas dalen als het bruto loon van werknemers minder hard oploopt. Maar door een dergelijke loonmatiging raken werknemers hun netto voordeel van de belastingverlaging ten dele weer kwijt. Bij vakbonden zal loonmatiging dus slecht vallen.

Vereenvoudiging van het stelsel beperkt daarnaast de ruimte voor een kabinet om de economie te sturen. Denk maar aan de tijdelijke btw-korting voor bouwbedrijven, waardoor een verbouwing goedkoper is en aannemers meer omzet draaien. Met één btw-tarief kan dat niet meer.

Tegenover de theoretische voordelen staan ook evidente nadelen. Vooral winkeliers schrikken zich rot als ze de nieuwe btw-tarieven tot zich laten doordringen. Kapsters, boekenverkopers, supermarkten en de NS zouden hun prijzen moeten verhogen. Vrees voor omzetverlies ligt op de loer. Het is niet verwonderlijk dat brancheverenigingen luid protesteren.

Aan de verschuiving van arbeid naar consumptie kleven bovendien emotionele bezwaren. De pijn van de dagelijkse prijsverhoging in de winkel is groter dan de eenmalige meevaller op het loonstrookje. Voor Jan Modaal (33 duizend euro bruto) levert een lager inkomstentarief een voordeel op van enkele tientjes per maand. Maar vaak gaat de uitbetaling van loon in januari gepaard met een gelijktijdige verandering van premies voor zorg en pensioen. Een werknemer ervaart daardoor nauwelijks het belastingdouceurtje.

Het haast onzichtbare belastingvoordeel zijn de consumenten vergeten als ze dagelijks in de winkel duurdere producten moeten kopen. Voor brood, boeken, een knipbeurt en een retourtje Utrecht is de klant elke keer iets meer geld kwijt. Het zal voor Frans Weekers heel lastig worden om het belastingplan ongeschonden door het parlement te loodsen. (Tekst Xander van Uffelen, foto thinkstock)