Sandra (37) had bijna een ton schuld, nu vecht ze tegen de schaamte: ‘Het kan iedereen overkomen’

Het aantal mensen met geldproblemen neemt door de coronacrisis fors toe. Volgens de Nederlandse Schuldhulproute heeft ruim één op de vijf huishoudens moeite om de rekeningen te betalen. En dat is volgens Sandra Doevendans nog maar het topje van de ijsberg, want de meeste mensen durven niet over hun geldzorgen te praten. Het duurt gemiddeld vijf jaar voordat ze hulp zoeken. Tegen die tijd zijn de schulden zo hoog, dat de weg omhoog nog veel zwaarder is dan wanneer ze gelijk aan de bel hadden getrokken.

Terwijl de geboorte van haar zoon steeds dichterbij kwam, stapelden de brieven van incassobureaus en deurwaarders zich op. Anders dan de meeste mensen zocht Sandra vrij snel hulp bij de schuldsanering, maar daar konden ze haar alleen helpen als ze 36 uur zou gaan werken. Dat zou betekenen dat Sandra niet terug naar school kon om een diploma te halen; iets wat ze liever dan wat ook wilde. Ze besloot dan maar zelf regelingen te treffen met haar schuldeisers. Maar omdat ze niets wist van de beslagvrije voet (een bepaald percentage van je inkomen waar schuldeisers geen beslag op mogen leggen) betaalde ze veel te veel. „Ik hield haast niets over om van te leven”, vertelt ze. „Het waren tropenjaren, vooral toen mijn zoon nog klein was. Ik stond in standje overleven; niet nadenken en doorgaan. Als je er middenin zit, voelt het alsof er nooit een einde aan gaat komen.”

Toch wist ze zich uit de schulden te worstelen. Ze volgde lessen op de avondschool, deed vervolgens een universitaire studie antropologie, werkte zich jarenlang drie slagen in de rondte en voedde daarnaast haar zoon op. Twaalf jaar nadat ze het café had gekocht, was ze eindelijk schuldenvrij – op een nieuwe studieschuld à 34.000 euro na. Die lost ze nu maandelijks af. Inmiddels is Sandra strategisch adviseur, trainer, coach, radiomaakster en Statenlid van de PvdA in Noord-Holland.

Over haar ervaringen schreef ze het boek Schone Lei, waarvoor ze ook professionals en andere ervaringsdeskundigen interviewde. Zoals de gescheiden Lia, die werd afgekeurd door haar spierziekte en moest leven van 20 euro per week. Of Roelien, die in gemeenschap van goederen was getrouwd en bij de scheiding werd opgezadeld met de 75.000 schuld die haar man bleek te hebben opgebouwd. En de Amsterdamse onderwijswethouder Marjolein Moorman, die samen met haar broertjes achterbleef met een enorme schuld toen hun beide ouders overleden. „Het idee heerst dat alleen een bepaald type mens in de schulden belandt: de luie, domme wanbetaler, die niet goed met zijn geld is omgegaan”, zegt Sandra. „Maar dat beeld moet veranderen. Het kan écht iedereen overkomen. Dat laat de coronacrisis ook wel zien.”

Het mag dus weleens afgelopen zijn met de schaamte die gepaard gaat met het hebben van schulden, vindt ze. „Ik durfde er ook pas over te praten toen ik eruit was. Maar nu ik in mijn werk zie waar die schaamte toe leidt, wil ik er iets aan veranderen. En daarvoor zal ik zelf met de billen bloot moeten. Toen ik mijn verhaal begon te vertellen, merkte ik dat anderen ook opener durfden te zijn over hun schulden. Ineens leek het wel alsof iedereen die ik sprak schulden had. Ik vind dat we als samenleving veel meer over geld moeten praten. We doen er veel te geheimzinnig over, waardoor we het taboe op het hebben van schulden in stand houden.”

In het boek kaart Sandra ook misstanden aan in de ‘schuldenindustrie’, waar geld wordt verdiend over de rug van kwetsbaren. Instanties die er zijn om te helpen, doen dat volgens haar ook lang niet altijd. „Als je niet in het malletje past, kunnen ze je niet helpen. Maatwerk zou veel beter zijn. Kijk hoe je diegene zo snel mogelijk uit de shit kunt helpen. Dat levert de maatschappij uiteindelijk ook veel meer op.”