Deze agenten verhoren kinderen: ‘Je ziet de schoudertjes gebukt gaan onder het geheim’

Ze zijn studioverhoorders bij de zedenpolitie en hebben zich gespecialiseerd in het verhoren van onder andere minderjarige (mogelijke) slachtoffers van 4 tot 12 jaar van seksueel misbruik. Omdat dit kwetsbaardere groepen zijn, vergt dat een andere verhoortechniek, zonder sturende of suggestieve vragen, leggen ze uit. ,,Vooral kinderen zijn sneller geneigd te pleasen of met ons mee te praten. Ze denken al snel dat volwassenen het wel zullen weten. En al helemaal als deze volwassenen politieagenten zijn.”

Als zedenrechercheur is het achterhalen van de waarheid het uiteindelijke doel, maar het welzijn van het slachtoffer staat altijd voorop, vertellen de mannen. Het kind in de verhoorkamer op zijn of haar gemak stellen, uitnodigen tot een gesprek, niet dwingen, maar het podium geven wat het op zo’n moment verdient, daar gaat het om. Kinderen durven namelijk vaak niet zomaar te vertellen over misbruik. ,,Vaak komt een kind letterlijk gebukt bij ons binnen, gebukt onder het geheim wat het met zich meedraagt. Na het verhoor is het kind opgelucht en is er last van de schoudertjes afgevallen”, zegt Melsen.

Die opluchting inspireerde de rechercheurs om het niet alleen maar bij het politieschap te houden. Naast zedenrechercheur, zijn Melsen en Vaessen ook nog schrijvers. Kinderboekenschrijvers om precies te zijn. Met hun kinderboek Sam en het niet-leuke geheim, met tekeningen van Melsen zelf, willen ze kinderen en ouders (en ook leraren, opvoedkundigen en therapeuten) laten zien hoe zwaar het hebben van een geheim is en hoe belangrijk dat erover gepraat wordt.

Het boek gaat over de jonge Sam, die wel lacht, maar niet blij is. Hij heeft een geheim - in het boek afgebeeld als een irritant groen monstertje - dat hij aan niemand durft te vertellen. Hij doet er alles aan om het geheim weg te stoppen, hij schiet het geheim met een raket de lucht in, hij gooit het in een fles de zee is, maar het geheim komt steeds weer terug. Totdat hij iemand vindt om het mee te delen.

Naast dat het gewoon een mooi en leuk kinderboek moest worden, hopen de mannen dat het verhaal bij kinderen een zaadje plant. Dat ze de last van een geheim nooit alleen hoeven te dragen en bovendien zelf kunnen kiezen aan wie ze het delen en aan wie niet. Om welk geheim het ook gaat. ,,We hebben in het boek bewust ervoor gekozen om in het midden te laten wat het geheim van Sam is. We hebben het misschien geschreven met misbruik in ons achterhoofd, maar het kan net zo goed over bijvoorbeeld pesten of stelen gaan”, zegt Melsen.

Om het thema zo goed mogelijk over te brengen kregen Melsen en Vaessen hulp van klinisch psycholoog Iva Bicanic. Melsen: ,,Zo zag het monsterlijke geheimpje er eerst heel gemeen uit. Paars, met scherpe tanden. Maar zij vertelde ons dat als een kind zich al rot of bang voelt door een geheim, dat het niet de bedoeling is dat je dit nog eens verergert. Een geheim is bovendien niet zozeer eng of gemeen, maar vooral continu aanwezig. Het drukt enorm op zo’n kind.”

Zelfs zo erg dat het het gedrag kan beïnvloeden. Zoals Sam, die in het boek ineens heel boos wordt. ,,Als een kind zich ineens anders gedraagt, zoals boos of gefrustreerd, kan dat een indicatie zijn dat er iets aan de hand is”, zegt Vaessen. ,,Niet dat je dan als ouder meteen moet gaan denken dat je kind met misbruik te maken heeft gehad, maar het is wel iets waarop je kan letten. En wat je aan de hand van dit boek bespreekbaar kan maken.”

Als je ouder misbruik vermoedt, is het belangrijk dat je niet doordramt en je kind dit op zijn of haar eigen tempo laat vertellen, raadt Vaessen aan. Wat helpt is om voor het slapengaan de dag door te nemen en te vragen naar de leuke en minder leuke dingen, gewoon om het gesprek te openen. ,,Doe de tv uit, je mobieltje uit, en luister nou eens het naar je kind. Zo komen de belangrijkste momenten tot stand.”

En wat kan je als ouder doen als je nachtmerrie uitkomt, wanneer je kind daadwerkelijk vertelt dat hij of zij aangeraakt is of erger? ,,Het is ontzettend belangrijk hoe je als ouder reageert”, zegt Melsen. ,,Seksueel misbruik is natuurlijk heel erg, maar als je als ouder heel erg schrikt, gaat huilen of boos wordt, dan schrikt het kind ook. Dan durft het er niet meer over te praten of gaat zich schuldig voelen of schamen.” Je kunt dus beter zo neutraal mogelijk reageren en het kind uitnodigen om er over te vertellen. ,,En als dat even niet lukt, dan zeg je ‘ik wil het heel graag hebben over wat je me nu vertelt, laten we er straks even voor gaan zitten’. Dit geeft je als ouder de kans om op adem te komen en van de eerste schrik te bekomen”, adviseert Melsen.

Een goed voorbeeld is die ene melding die bij Melsen binnenkwam, van een moeder over haar vijfjarige dochtertje. Het meisje was tijdens het buitenspelen betast door een vreemde man. ,,Toen de moeder van haar dochter hoorde wat er gebeurd was, schrok ze zich natuurlijk dood, maar liet dit niet merken. Ze bleef heel rustig en belde daarna uit het zicht van haar dochter meteen de politie.” Door haar rustige en neutrale reactie heeft het meisje gelukkig weinig tot geen last ervaren van dit nare incident, vertelt Melsen.

Kinderen associëren zo’n gebeurtenis nog niet met seksualiteit, legt Vaessen uit. Pas als de volwassenen die lading eraan geven, gaan kinderen het op die manier ervaren. ,,We moeten hier als ouders ons goed bewust van zijn. Als mijn dochtertje naakt op de camping loopt en ik roep ‘doe maar even een broekje’ aan, dan ben ik degene die een grens aangeef. Een kind voelt die grens niet uit zichzelf, en ervaart dus ook geen schaamte, totdat wij er als ouder een ding van maken.”

De mannen kunnen het maar niet goed benadrukken; de belangrijkste stap wanneer het gaat om seksueel misbruik is erover praten. Sam kan, nadat hij zijn geheim eindelijk heeft gedeeld, weer genieten van zijn kat, klimmen in zijn boomhut of vliegeren op het strand. ,,Maar het is natuurlijk niet zo dat na het delen van een geheim, alles weer koek en ei is. Als het om seksueel misbruik gaat, is er vaak nog meer nodig, zoals praten met hulpverleners”, zegt Melsen. Zo merkt Sam dat er heel veel lieve mensen voor hem klaarstaan.

Bij Sam loopt het allemaal dan ook goed af. Al bladerend door het boek wijzen Melsen en Vaessen erop hoe de donkere wolken veranderen in een heldere hemel, en het groene, irritante monstertje plaatsmaakt voor een wit, lief, monstertje. ,,Zoals verliefd zijn op een jongen of meisje uit je klas.” Niet alle geheimen zijn namelijk irritante monstertjes, je hebt ook leuke geheimpjes, die je niet met anderen hoeft te delen. Maar doe dat alsjeblieft wel als ze je in de weg zitten, drukken Melsen en Vaessen op het hart. ,,Helaas verdwijnt een geheim nooit zomaar uit zichzelf.”

Sam en het niet-leuke geheim ligt eind april in de boekhandels.