Euthanasie Belgisch echtpaar taboedoorbrekend

Het is de eerste keer in België dat een echtpaar zo openlijk laat weten dat ze samen euthanasie hebben ondergaan. Ook op de rouwkaart wordt er geen geheim van gemaakt. In het verleden ging een handvol echtparen hen voor, maar dat gebeurde altijd in stilte. Ook in Nederland zijn geen publieke gevallen bekend. 

Niet terminaal
De kwestie is omstreden in België, omdat de vrouw die haar man in de dood volgde, niet terminaal was. Toch voldeed ze wel aan de voorwaarden voor euthanasie, zegt hoogleraar Wim Distelmans, voorzitter van de Belgische toetsingscommissie voor euthanasie. 'Ze had vergevorderde reumatische artritis, waardoor ze helse pijnen had. Voor haar werd het ondraaglijk. Ook haar zelf- redzaamheid ging achteruit.'

Woonzorgcentrum
'Als haar man zou overlijden, zou het voor haar onmogelijk zijn geweest om zelfstandig verder te leven', aldus euthanasie-expert en docent medische ethiek Marc Cosyns van de Universiteit Gent, die zich verdiepte in hun achtergrond. 'Ze had naar een woonzorgcentrum kunnen gaan, maar dat wilde ze niet.'

Drie artsen keurden haar euthanasievraag goed. België heeft vrijwel dezelfde euthanasiewetgeving als Nederland. Een belangrijke voorwaarde is dat een patiënt ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. 'De artsen hebben er heel lang over nagedacht', zegt Distelmans, die contact met hen had. 'Voor hen was het doorslaggevend dat haar ziekte ongeneeslijk was. Maar natuurlijk speelde het ook mee dat haar man weg zou vallen.'

Taboedoorbrekend
De zelfgekozen en gezamenlijke dood van het echtpaar is taboedoorbrekend, zegt Cosyns. 'Voor veel mensen wordt nu voor het eerst duidelijk dat dit óók een mogelijkheid is.' Het aantal zelfmoorden onder 80-plussers in Vlaanderen ligt volgens hem opvallend hoog: 88 per 100 duizend inwoners. Dat is meer dan in andere leeftijdsgroepen. Onder hen zijn veel mensen die hun partner hebben verloren. Ook in Nederland zijn zelfmoorden onder ouderen om die reden bekend.

Cosyns: 'Ik denk dat de keuze voor zelfmoord voornamelijk te maken heeft met het feit dat mensen geen toestemming krijgen voor euthanasie, of geen gelegenheid krijgen om erom te vragen. Artsen willen er vaak niet in meegaan. Dan zeggen ze: ach, mevrouwtje, u ziet er nog zo goed uit, u kunt nog best veel.

'Het idee dat mensen voor euthanasie volledig afgetakeld moeten zijn en medelijden op moeten wekken, leeft heel sterk. Ook bij artsen. Terwijl het mensen zijn die aftakeling juist willen voorkomen. Ik hoor soms van mensen dat ze een week voor hun euthanasie nog naar de kapper zijn gegaan. Ze willen waardig sterven.'

Terminaal
Veel mensen - ook artsen - denken  dat een patiënt terminaal moet zijn voor euthanasie, stelt Distelmans. 'Artsen verschuilen zich hier soms ten onrechte achter. Het is niet mogelijk om er enkel en alleen uit te stappen omdat een partner er niet meer is. Je moet wel een aantal kwalen hebben die het leven ondraaglijk maken. Maar de optelsom daarvan kan wel degelijk een reden zijn voor euthanasie.'

Ook in Nederland kan aftakeling een reden zijn voor euthanasie. Althans: dat staat in een conceptstandpunt van artsenorganisatie KNMG dat onlangs werd gepresenteerd. 'Er is duidelijk sprake van een kentering', zegt directeur Petra de Jong van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). 

De NVVE voerde het afgelopen jaar actie om mensen die 'klaar zijn met leven' in aanmerking te laten komen voor euthanasie. 'Vroeger was dat alleen mogelijk als je ook een ziekte had, een medisch classificeerbare aandoening', zegt De Jong. 'Maar volgens het conceptstandpunt kan het nu ook op medische grondslag, bijvoorbeeld als iemand ondraaglijk lijdt door ouderdomskwalen.'