Experts over de gevolgen van het terugdringen van de vrije artsenkeuze

Het inperken van vrije artsenkeuze is de veenbrand van de zorg. In 2014 viel het kabinet er bijna over. Toenmalig minister Edith Schippers brandde haar vingers eraan en schoof de hete aardappel door. Nu is minister Ernst Kuipers aan de beurt. Artsen en patiëntenorganisaties staan in hoogste staat van paraatheid.

De reden om vrije artsenkeuze uit de winterslaap te halen is eenvoudig: zorgverzekeraars willen ervan af. Verzekeraars en zorgaanbieders sluiten contracten. Daarin maken ze afspraken over tarieven, maar ook over de inhoud van de zorg.

Zorgverleners kunnen ervoor kiezen geen contract te sluiten. Dat kan zorgverzekeraars ontmoedigen: zorg wordt dan niet altijd volledig vergoed en dus moeten verzekerden mogelijk zelf bijbetalen.

Zorgverzekeraars willen een stap verder. ,,Want als de contracteergraad omhoog gaat, kunnen zorgverzekeraars beter sturen op kosten en kwaliteit van zorg”, zegt Marco Varkevisser, hoogleraar Marktordening in de Gezondheidszorg bij Erasmus School of Health Policy & Management van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Dat is volgens Blanca de Louw van Dirkzwager Advocaten echt te kort door de bocht. ,,Niet gecontracteerd betekent niet dat iemand slechtere zorg levert”, zegt de advocaat gezondheidszorg. Hoogleraar Varkevisser: ,,Maar er zitten ook zorgcowboys tussen. De enige manier om die een halt toe te roepen is door hen te kunnen uitsluiten van vergoeding.” En dus wordt er aan meerdere stoelpoten van vrije artsenkeuze gezaagd.

Ten eerste is de vrije artsenkeuze onder druk komen te staan in het Integraal Zorgakkoord (IZA). Het ministerie van VWS en zorgpartijen waaronder zorgaanbieders en zorgverzekeraars maakten afspraken over de zorg. ,,In het conceptakkoord stond dat de vergoedingen voor niet-gecontracteerde zorg worden verlaagd”, zegt De Louw. ,,In de definitieve versie is toegevoegd dat dat wel met inachtneming van het zogenoemde hinderpaalcriterium moet gebeuren.”

De vergoeding voor niet-gecontracteerde zorg mag niet zodanig laag zijn dat het prijsverschil voor verzekerden een belemmering is om naar een niet-gecontracteerde zorgverlener te gaan. In dat geval is er sprake van een hinderpaal. De vraag is: wanneer is er sprake van hinderpaal?

Zorgverzekeraars passen volgens De Louw voor alle zorgsoorten hetzelfde kortingspercentage toe, 75 procent wordt vergoed en 25 procent moet een verzekerde zelf bijbetalen. ,,Een kwart van honderd euro is heel anders dan een kwart van tienduizend euro. Daarvan heeft de rechter dan ook gezegd: dat is ingrijpend op de financiën van een verzekerde. Een generiek kortingspercentage is niet fijnmazig genoeg.” Toch blijven zorgverzekeraars generieke percentages hanteren, en dus blijven zorgverleners ze voor de rechter slepen. Begin december is de volgende uitspraak.

Wie volgend jaar maximale artsenkeuze wil, kan volgens De Louw het best kiezen voor een restitutiepolis. Met deze polis krijgen verzekerden zorg volledig vergoed, ook als er geen contract tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder is.

Wel wordt de restitutiepolis schaars. Steeds meer verzekeraars zetten hun restitutiepolissen om in zogenoemde combinatiepolissen. ,,Daarmee heb je voor de ene zorgsoort wel vrije keuze, voor de andere niet.” Er zijn volgens De Louw nog zes zuivere restitutiepolissen over. En die zijn flink duurder geworden. ,,Nog even en vrije artsenkeuze is alleen weggelegd voor de welgestelde Nederlander.”

Wie een kleine portemonnee heeft, is aangewezen op een budgetpolis. De Louw vreest dat de keuzevrijheid hier met steun van de minister verder zal worden beperkt. ,,Ik verwacht dat de maximale vergoedingen verder zullen worden verlaagd, wellicht tot 65 procent of zelfs nog daaronder. Oppassen dus, zegt de advocaat. ,,Dat kan een behoorlijke hinderpaal vormen.”