Niek (33) heeft body dysmorphic disorder: ‘Als ik in de spiegel kijk, zie ik iemand die lelijk is’

Silvan heeft naar eigen zeggen ‘belachelijk veel spiegels in huis voor iemand met BDD’. ,,Ik heb een haat-liefdeverhouding met de spiegels”, zegt hij. ,,Als ik in de spiegel kijk, zie ik iemand die lelijk is. Vooral mijn neus en mijn haar.”

BDD is volgens Najla Edriouch, GZ- psycholoog vermoedelijk een van de meest onder-gediagnosticeerde psychische stoornissen. ,,Uit onderzoek blijkt dat twee derde van de cliënten een overmatige focus heeft op het uiterlijk en op onvolkomenheden die voor anderen niet waarneembaar zijn”, legt Edriouch uit. ,,Bij ongeveer een derde ligt de overmatige focus ook op het uiterlijk, maar dan op een onvolkomenheid die wél aanwezig is. Weliswaar in (heel) lichte mate, bijna onzichtbaar voor anderen.”

De meest voorkomende focuspunten zijn volgens Edriouch de huid, het haar en de neus. ,,Iemand met BDD die misschien een lichte vorm van acne of een onrustige huid heeft, ervaart deze onvolkomenheid als heviger dan dat het is”, geeft de psycholoog als voorbeeld. ,,Mensen met BDD zijn gemiddeld drie tot acht uur per dag bezig met hun vermeende afwijking door eraan te denken, ernaar te kijken of door handelingen uit te voeren om het te verbergen.”

Hoewel de buitenwereld hoogstwaarschijnlijk niks kan opmerken over zijn uiterlijk, kan Silvan uren bezig zijn met zijn neus en zijn haar. Overmatig de focus leggen op de (vermeende) afwijking in het uiterlijk is dan ook een van de criteria waar psychologen en psychiaters naar kijken om de diagnose BDD te kunnen stellen. ,,Daarnaast moet deze focus door de omgeving als zwaar worden ervaren en kan het zijn dat iemand met BDD niet meer goed kan functioneren op school of op het werk”, zegt Edriouch. ,,Daarbij moeten de klachten niet door een andere stoornis te verklaren zijn, zoals bijvoorbeeld anorexia of boulimia.”

BDD ontstaat meestal door een combinatie van verschillende factoren. Bij de meeste mensen komen de klachten naar voren tijdens de adolescentie. ,,Je kunt biologische, psychologische en culturele factoren onderscheiden die van invloed zijn”, vertelt Edriouch. ,,Iemand kan genetisch gevoeliger zijn om BDD te ontwikkelen of door zijn of haar temperament een grotere kans hebben op BDD. Pestervaringen, afwijzing of misbruik kunnen ook een rol spelen.” Daarnaast is het ook de maatschappij waarin veel aandacht is voor uiterlijk vertoon. Zo kunnen de reguliere media en social media bijdragen aan het verergeren of in stand houden van de stoornis.

Ook bij Silvan gaat het waarschijnlijk om een combinatie van verschillende factoren. ,,Naast BDD heb ik een persoonlijkheidsstoornis”, vertelt hij. ,,Ook ben ik vroeger gepest. Ik werd ‘lelijkerd’ genoemd en ging dat na een tijd geloven. Misschien kan mijn thuissituatie ook nog een rol spelen, mijn ouders zijn gescheiden toen ik 5 was.”

Omdat patiënten hun vermeende afwijking als waarheid zien, zoeken zij vaak hulp in de verkeerde hoek. Ze gaan niet naar de huisarts of psycholoog, maar naar een cosmetisch arts of dermatoloog. ,,Op het moment dat een dermatoloog of plastisch chirurg de behandeling vervolgens niet wil uitvoeren, kan dit leiden tot onbegrip en wordt er vaak contact gezocht met een andere arts”, legt de psycholoog uit. ,,Wordt de behandeling wel uitgevoerd, verdwijnt de aandoening daarna meestal niet. De focus op het lichaamsdeel kan zelfs verergeren. Daarom is het belangrijk dat cosmetisch, medisch en psychisch hulpverleners de juiste vragen stellen, zodat mensen de juiste hulp krijgen.”

Voor Silvan is dit herkenbaar. Het is zijn grote droom om zijn uiterlijk te laten veranderen ,,Ik ben bang dat ik later spijt krijg, als ik het nu niet doe”, zegt hij. ,,Maar aan de andere kant ben ik ook bang dat het na de ingreep nog hetzelfde is, alsof ik niet te repareren ben.” Dankzij tijdelijke medicatie en groepstherapie heeft de dertiger de afgelopen twee jaar geleerd om op een andere manier naar zichzelf te kijken. ,,Ik vind mezelf nu niet ineens knap, maar mentaal voel ik mij wel veel beter en dat reflecteert ook in positieve zin op mijn uiterlijk.”

De juiste diagnose stellen is volgens Edriouch extra belangrijk, omdat de stoornis met de juiste behandeling af kan nemen of helemaal kan overgaan. Dan kun je denken aan behandelingen als: EMDR-therapie, een combinatie van therapie en medicatie of cognitieve gedragstherapie.

_{Niek Silvan deelt zijn verhaal in zijn eigen documentaire Swans Reflecting Elephants. De documentaire gaat in oktober in première op het Keep an Eye Filmacademie Festival in Amsterdam en wordt in november uitgezonden bij AvroTros.}

_{Najla Edriouch werkt als GZ-pscholoog bij een specialistische GGZ-instelling in Den Bosch. Hier behandelde ze verschillende jongeren (man/vrouw) met BDD. Ook maakt ze video’s voor onder andere haar eigen kanaal ‘Psycholoog Najla’ op YouTube.}