Het noodplan voor strengere selectie aan de deur bij de intensive care was maandenlang onderwerp van een taaie discussie tussen medici en politici. Uiteindelijk trokken de artsen aan het langste eind; begin januari schaarde het kabinet zich - na aanvankelijk verzet vanwege leeftijdsdiscriminatie - alsnog achter het ‘generatiecriterium’ dat de artsen voorstellen.

In de Tweede Kamer klinkt kritiek op het protocol, onder meer bij de PVV en 50Plus. PVV-Kamerlid Chris Jansen wilde weten of de richtlijn niet leidt tot oneerlijke situaties. ,,Waarom wordt niet naar leefstijl gekeken? Straks krijgt iemand een plek op de ic die de hele week drinkt, drugs gebruikt, zes dagen per week fastfood eet.”

Ethici wijzen erop dat de factor ‘eigen schuld’ lastig te bepalen is. ,,Het is bijna onmogelijk om die eigen schuld werkelijk aan te tonen”, zei Martine de Vries, hoogleraar normatieve aspecten van de geneeskunde. ,,U heeft het over drank en drugsgebruik, maar is dat per definitie iemands eigen schuld, of ligt de oorzaak daarvan ook in de opvoeding, de geboorteplek?”

Voorzitter René Heman van artsenfederatie KNMG stelde wel dat een zware drank- of drugsgebruiker op basis van andere criteria een ic-plek waarschijnlijk misloopt in de crisisfase: ,,U heeft het dan over iemand met een erg slechte conditie, zulke mensen worden op basis de eerdere medische criteria al uitgeselecteerd, is de verwachting.”

Luister hier ook naar de  nieuwe podcast Politiek Dichtbij.

Het protocol gaat over het moment dat alle ic-bedden bezet zijn, patiëntenspreiding niet meer helpt en een selectie op basis van medische factoren - onderliggende ziektes, overlevingskans, conditie, behandelduur of verwachte levensjaren - geen verschil meer maakt. 

Pas daarna gaan artsen over tot selectie op basis van niet-medische afwegingen, en wordt er ook gekeken naar generaties. Iemand van 0 tot 20 jaar zal dan vóór iemand van 40 tot 60 gaan. Die crisisfase - ‘code zwart’ in jargon -  moet door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) landelijk worden gesignaleerd en wordt formeel  afgekondigd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Dit om te voorkomen dat iemand in Groningen een ic-bed misloopt volgens een streng protocol, terwijl in Maastricht de soepelere regels nog gelden. 

Code zwart is echter nog ver weg, benadrukten aanwezigen in de Kamer. De capaciteit op de ic's is volgens het Landelijk Coördinatiepunt Patiënten Spreiding (LCPS) nu bijna 1300, daarvan zijn er 1000 bedden bezet - meer dan de helft door coronapatiënten. De ziekenhuizen kunnen uitbreiden naar zeker 1700 bedden. Wel waarschuwt IC-voorzitter Diederik Gommers dat het zwarte scenario in beeld kan komen als er teveel versoepeld wordt. ,,Met versoepelingen en meer besmettingen komt code zwart met de maximum-capaciteit weer in zicht en daar wil ik niet heen.”

_{Lees door onder de grafieken.}

En leeftijd komt dus pas echt in de allerlaatste crisisfase aan bod. Hoewel soms gevreesd wordt dat iemand van 60- of 70-plus geen kans op een ic-plek meer heeft, is dat een misvatting. Neem het voorbeeld van de oudere goede conditie versus de jonge zware drinker - maar ook de verwachte behandelduur maakt al veel verschil. Zo kan een coronapatiënt van 40 jaar pech hebben en een bed mislopen omdat hij vijftien dagen op een ic zal liggen, terwijl een zeventiger na een hartoperatie slechts twee dagen ic-zorg nodig heeft en dus de schaarse plek krijgt. 

,,Ons protocol discrimineert ook niet op leeftijd”, zei De Vries. ,,Het is gebaseerd op solidariteit tussen generaties. Als alle medische afwegingen op zijn, kijk je naar het aspect dat iedereen evenveel recht heeft om alle levensfases te doorlopen. Dan hebben jongeren voorrang.” Als er dan nog geen keuze gemaakt kan worden en mensen uit dezelfde generatie voor de deur staan, moeten artsen loten.  

Bekijk onze video’s over het coronavirus: