,,We hebben een bouwbiografisch onderzoek uitgevoerd: een archeologisch onderzoek, maar dan in de gebouwen”, aldus Jobbe Wijnen, archeoloog bij BOEi. ,,Dat doen we bewust om erfgoedverhalen op te sporen en kwetsbaar materiaal te beschermen. We hebben de kazerne met een team van vier archeologen letterlijk op zijn kop gezet, in alle kieren en gaten, kelders en zolders gekeken. We verwachtten vooraf vooral de Koude Oorlog te vinden, maar het resultaat was verbluffend veel rijker.”

In vijf van de acht onderzochte gebouwen werden, 75 jaar na de bevrijding, sporen uit de oorlog teruggevonden. In de oude militaire bioscoop vonden de onderzoekers naast een playlist van jazzmuzikant Edwin Rutten en sporen van het Centraal Orgaan Asielzoekersopvang, een deel van de krant ‘The People’ van 1 oktober 1944. Deze krant moet met de eerste golf bevrijders, kort na de operaties Market en Garden in Grave mee zijn gereisd. Alsof het gisteren gebeurd is, vertelt de krant in chocoladeletters dat het ‘Vijfde Leger nog 19 mijl van Bologna is verwijderd en bijna alle Duitse troepen in Calais zich hebben overgegeven’.

In het Bureelgebouw, waar Generaal Montgomery zelf nog overleg heeft gevoerd in ‘44, werden de meest bijzondere vondsten gegaan: labels van de ‘2. Kompanie’ van een Duits bataljon Kriegsmarine, sigarettendoosjes, Britse dagorders en een envelop gericht aan het ‘Headquarter Netherland District ‘. Dit is historisch mogelijk een belangrijke vondst, omdat nog niet bekend was dat dit hoofdkwartier in Grave heeft gezeten.

De onderzoekers vonden ook liefdesbrieven in kleine snippertjes tussen de balken. ,,Dat waren voor ons de meest aandoenlijke vondsten”, vertelt Wijnen. ,,Terwijl die jongemannen hier in ons land aan het vechten waren, schreven hun liefjes in Canada en het Verenigd Koninkrijk brieven naar Nederland. Dat de stukjes te klein zijn om echt de tekst te kunnen begrijpen is onbelangrijk, want bij zoiets heb je maar twee woorden nodig om in te voelen hoe het zat. Van ene ‘Bicky’ vonden we zelfs meerdere brieven. Met het retouradres op de envelop konden we het huis in Zuid Engeland waar ze aan de keukentafel zat te schrijven in no-time opsporen met Google. Het staat er nog! We gaan een brief sturen om te zien of er nog nazaten wonen.”

In tegenstelling tot archeologisch- en bouwhistorisch onderzoek is bouwbiografie geen regulier erfgoedonderzoek. Daardoor kan het gebeuren dat in beschermde rijksmonumenten dit soort vondsten tussen wal en schip vallen. Voor BOEi is dit soort ‘roerend erfgoed’ minstens even belangrijk als het gebouw zelf, omdat het verhaal van een gebouw erdoor verteld wordt. De 8 dozen met materiaal die bij de restauratie van de Generaal de Bonskazerne zijn aangetroffen, worden op dit moment verder uitgezocht en bewaard bij BOEi. Voor de gehele kazerne wordt een nieuwe passende functie gezocht.