‘Toegelaten pesticiden zijn veilig’, zegt het Ctgb. ‘Maar 100% veilig bestaat niet.’

Het lijkt een onmogelijke spagaat waarin het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden zit. Het Ctgb beoordeelt of pesticiden veilig zijn voor mens, dier en milieu. Directeur Becks laat niet na herhaaldelijk te benadrukken dat de pesticiden die door haar organisatie worden toegelaten, veilig zijn. Mits volgens de wettelijke regels toegepast.

Toch zijn er steeds meer aanwijzingen dat bepaalde pesticiden helemaal niet zo veilig zijn. „Dat blijkt vooral uit internationale onderzoeken naar de ziekte van Parkinson, zegt de Gezondheidsraad”, aldus Becks. „In Nederland zijn daarvoor onvoldoende gegevens. Desondanks heeft minister Schouten de Europese Commissie gevraagd de Europese goedkeuringsprocedure op dat punt te verbeteren.”

Kritiek dat de beoordelingssystematiek vanwege die nieuwe, buitenlandse wetenschappelijke inzichten op de helling zou moeten, pareert zij. „De huidige wetgeving is effectief in bescherming van mens, dier en milieu, blijkt uit een recente evaluatie. Wij hebben een robuust systeem.”

In dat systeem wordt eerst op Europees niveau beoordeeld of een werkzame stof veilig is. Vervolgens kan een fabrikant een aanvraag indienen voor een bepaald middel. Dat wordt nog een keer op Europees niveau beoordeeld en vervolgens per lidstaat toegelaten. Of niet, zoals in ongeveer een kwart van de gevallen.

Dat de Europese pesticidetesten voor de bodem bijvoorbeeld op slechts 5 soorten bodemdiertjes plaatsvinden, terwijl er wel een miljoen soorten zijn, vindt Becks te verdedigen. „Je kunt niet alle bodemorganismen afzonderlijk toetsen. Dus is gekeken naar de soorten die het meest representatief zijn voor de gezondheid van de bodem.”

Intussen heeft ook Becks te maken met nieuw Europees beleid om het gebruik van pesticiden terug te dringen. En dat gebeurt niet omdat ze zo veilig zijn. „De wetenschap ontwikkelt zich”, zegt de Ctgb-directeur. „De manier waarop wordt getest wordt steeds onder de loep genomen en aangepast. Je blijft op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten de bestaande methodieken verfijnen en verbeteren. Dat is 2 jaar geleden bijvoorbeeld gebeurd voor hormoonverstorende stoffen. Europa heeft ook de eerste stappen gezet om te beoordelen wat de effecten zijn van meerdere verschillende pesticiden in voedingsmiddelen. En het zogenoemde ‘bijenrichtsnoer’ is ook steeds in ontwikkeling.”

„Dit systeem borgt de veiligheid van mens, dier en milieu”, zegt Becks. Toch zijn er die buitenlandse onderzoeken - en dat zijn er steeds meer - over schadelijke effecten van bijvoorbeeld stoffen als mancozeb en glyfosaat. De Gezondheidsraad bepleitte daarom in juni terughoudendheid in het gebruik van deze middelen. Terwijl ze volgens de Ctgb-definitie eigenlijk gewoon veilig zijn.

„Dat er een Europese stip op de horizon staat om het gebruik van pesticiden te verminderen, wil niet zeggen dat de middelen onveilig zijn”, zegt Becks. „Bovendien heeft het Ctgb geen positie in het verminderen van het gebruik van pesticiden. Wij zijn een toelatingsautoriteit die werkt met vastgestelde regels. Maar er geldt ook: als een stof wordt goedgekeurd, is dat niet voor het leven. Een toelatingsprocedure kan nooit 100% absolute zekerheid bieden dat alles veilig is. Wij beoordelen naar de kennis die wij nu hebben. Ik kan niet uitsluiten dat in de toekomst nieuwe inzichten ontstaan waardoor we iets moeten bijstellen. Om die reden worden stoffen en middelen periodiek opnieuw beoordeeld. Maar het is niet de juiste conclusie dat de huidige systematiek niet toereikend is.”

In weerwil van haar betoog dat de huidige toegelaten middelen veilig zijn, zet het Ctgb al jaren in op de beoordeling van zogenoemde ‘laagrisicostoffen en middelen’. „Bijvoorbeeld stoffen met micro-organismen of plantenextracten”, zegt Becks. „Het Ctgb heeft daarvoor een ‘Greenteam’, dat daarmee inmiddels veel ervaring heeft. In 2019 was van zo’n beetje 70% van de stoffen die wij beoordeelden het risico potentieel laag. Daarin zit de toekomst. Er moeten meer van dit soort stoffen beschikbaar komen.”

Becks wijst er op dat de Nederland ook sterk is in het ontwikkelen van meer weerbare gewassen, waardoor ook minder pesticiden nodig zijn. „Daarmee zet de overheid op zowel Europees als nationaal niveau in op beleid om de hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen terug te dringen. Maar dat vraagt wel een enorme omslag van het huidige landbouwsysteem”, aldus Becks.