Dit moet je weten over de mestblunder van Schouten

Het fosfaatrechtenstelsel is ingevoerd om er voor te zorgen dat de Nederlandse landbouw niet te veel schadelijke stoffen uitstoot. In 2015 bleek dat Nederland te veel fosfaat (afkomstig uit koeienmest) produceerde. Met name melkveehouderijen waren hiervoor verantwoordelijk. Vroeger kenden we een melkquotum dat het aantal koeien aan banden legde. Toen dit werd afgeschaft, groeide de melkveestapel snel. Het nieuwe stelsel moet daar paal en perk aan stellen. Voor elke melkkoe moet een boer voortaan fosfaatrechten hebben. Meer koeien betekent dus meer rechten. Let op: dit stelsel is dus alleen ingevoerd voor melkkoeien!

Nederland maakte in Europa de afspraak dat er aan 17.800 bedrijven rechten zouden worden gegeven. Dat moest voldoende zijn. Want Nederland heeft ongeveer 17.000 melkveehouderijen. Nederland zou hiermee ruim onder de maximale fosfaatuitstoot blijven. Dit voorjaar bleek dat Nederland alle fosfaatrechten al had opgebruikt. Nederland gaf 22.000 bedrijven rechten. Ook bedrijven die alleen koeien hebben voor de slacht of die jonge koeien opfokken, kregen rechten.  Volgens Europa was dit niet nodig. Bij deze bedrijven geven de koeien geen melk. Terugdraaien is moeilijk. Sommige boeren die rechten hebben gekregen hebben deze al doorverkocht. 

Nederland voerde het fosfaatstelsel pas in 2018 in, maar koos 2 juli 2015 als peildatum voor de uitgifte van rechten. Zo wilde de overheid voorkomen dat boeren in de tussentijd koeien kochten om extra rechten te krijgen. Sommige boeren waren net bezig een nieuwe stal te bouwen. Of hadden andere redenen om juist op die dag minder koeien te hebben. Nederland oordeelt echter bikkelhard. Het aantal koeien op 2 juli 2015 telt. Gloednieuwe stallen blijven daardoor leeg staan. Terwijl de boeren wel vaak veel geld moesten lenen om de stal te bouwen. De Nederlandse overheid schat zelf dat 800 boeren in acute problemen komen.

De minister zegt dat het een niets met het ander te maken heeft. Ja, er zijn rechten gegeven aan bedrijven die die niet hadden mogen krijgen. Maar uiteindelijk gaat het om de totale uitstoot. Ook zonder de foutief verleende rechten zou Nederland over het plafond heen gaan. Dus is er sowieso geen ruimte voor hulp aan boeren die in de knel zitten. De suggestie dat deze boeren de dupe zijn van de fouten noemt de minister pertinent onjuist.

De boeren zien het anders dan de minister. Uiteindelijk vallen het landbouw- en het uitstootbeleid onder Europa. Bronnen bij de Europese Commissie geven de boeren meer gelijk dan de minister. In een document dat de Gelderlander bezit, schrijft de Europese Commissie: Nederland kan de boeren in de knel helpen, mits de uitstoot maar onder de toegestane hoeveelheid blijft. Doordat Nederland ten onrechte fosfaatrechten verleende aan bedrijven die ze niet nodig hadden, is er geen buffer meer. Kortom, zonder de Nederlandse fouten was er ruimte geweest om de probleemgevallen te helpen.