Met 90 jaar voor vrouwen en 84 jaar voor mannen heeft Japan de hoogste levensverwachting ter wereld. Ter vergelijking: in Nederland worden vrouwen gemiddeld 84 en mannen 80. Het geheim van de Japanners is zo vaak onthuld dat het geen geheim meer is: vette vis. Toch rijst steeds vaker de vraag of hun gezondheid wel aan visolie kan worden toegeschreven.

Het ene vet is het andere niet. Transvetten (die houden koekjes en sauzen langer houdbaar) zijn ronduit ongezond. Over verzadigde vetzuren (eieren, zuivel, vlees) wordt onder wetenschappers en artsen nog fel gediscussieerd. Het gezondst zijn onverzadigde vetzuren.

Onverzadigde vetzuren kun je weer indelen in enkelvoudige onverzadigde vetten, zoals olijfolie en avocado's, en meervoudige onverzadigde vetten. Die laatste zijn de zogenoemde omega-vetzuren. Die omega-vetten worden ‘essentieel’ genoemd, omdat het lichaam ze niet zelf kan maken en je ze dus uit voeding moet halen. Van omega 6 krijgen we via onder andere margarine en zonnebloemolie meer dan voldoende binnen. Omega 3 zit in lijnzaad, walnoten en vooral: vette vis.

Uit grote bevolkingsonderzoeken en uit onderzoek met supplementen blijkt dat visvetzuren het risico op hart- en vaatziekten kunnen verlagen. ,,Een lage inname uit een wekelijkse portie vis zou bescherming bieden tegen ernstige hartritmestoornissen die kunnen leiden tot een hartstilstand”, zegt Marianne Geleijnse, hoogleraar voeding en hart- en vaatziekten aan Wageningen University & Research. ,,Grote hoeveelheden vette vis, zoals in de traditionele voeding van de Inuit en Japanners, verlagen de kans op bloedpropjes, aderverkalking en hoge bloeddruk.”

Zo ontstond het beeld: hoe vetter de vis, hoe gezonder. Bekende vette vissoorten zijn zalm, makreel en haring. Een van de vetste soorten is paling, maar die staat op de rode lijst van bedreigde diersoorten. Visolie met omega 3 is nu zo’n grote hype, dat het zelfs aan producten wordt toegevoegd. Kippen die vismeel te eten krijgen, leggen eieren met omega-3. En koolvis en kabeljauw zijn van nature mager, maar Iglo voegt visolie toe en verkoopt dan ‘omega 3-vissticks’.

,,Er is geen sluitend bewijs dat vette vis beter is dan magere vis”, zegt Sander Kersten, hoogleraar voeding, metabolisme en genomics aan Wageningen University & Research. ,,Mensen die vaker vis eten, hebben minder last van hart- en vaatziekten. Maar waarom dat is, weten we niet. Het wordt gekoppeld aan vette vis, maar of dat door die olie komt, is onbekend. Mensen die magere vis eten zijn net zo gezond af.”

Wat volgens de Wageningse wetenschapper wel waar is: na een eerste hartaanval kan visolie een tweede helpen voorkomen. ,,Dan gaat het om zeer hoge doseringen visolie. Dat haal je niet met een stukje zalm, zelfs niet met een capsule. Artsen schrijven dit op recept voor.”

Wat verklaart dan die hoge leeftijd van Japanners in goede gezondheid? Dat blijft moeilijk te zeggen. Waarschijnlijk komt het omdat het ‘geheim’ meer is dan alleen voeding. Het oudst worden Japanners op het eiland Okinawa. Hun eilanddieet is grotendeels plantaardig en bevat groene thee, zoete aardappelen en veel gefermenteerd voedsel zoals sojasaus en vooral: natto. Het Japanse ontbijt bevat extreem veel vitamine K2. Volgens Eddy Smit, hoogleraar levensmiddelenmicrobiologie en tevens uit Wageningen, kan daar de oplossing voor het mysterie liggen: ,,Er zijn sterke aanwijzingen dat K2 een rol speelt bij het voorkomen van hart- en vaatziekten.”

Japanners gebruiken ook veel koolzaadolie. En laat dat nou net een natuurlijke bron zijn van, jawel, omega 3. Er is geen aanleiding om koolzaadolie het nieuwe Japanse gezondheidsgeheim te noemen. Olijfolie is een gezonde keuze, maar je zonnebloemolie (met vooral omega 6) vervangen door koolzaadolie (omega 3) kan zeker geen kwaad.

Mensen die vaker vis eten, hebben minder last van hart- en vaatziekten. Maar of dat te danken is aan vette vis, is helemaal niet zeker. Want wie magere vis eet, is ook gezond. Het Japanse gezondheidsgeheim is dus een stuk complexer dan wonderolie uit een visje.

Bekijk hier onze video’s over Koken & Eten: