‘Bij deze hysterische wedstrijd was het de eerste keer dat ik kippenvel kreeg’

Na de nederlaag in de openingswedstrijd tegen de Sovjet-Unie móest Nederland winnen van Engeland om nog een kans te maken op het Europees kampioenschap in 1988. De commentatoren van radio en tv van toen reconstrueren die wedstrijd, waarin Oranje zwijnde en Marco van Basten glorieerde met drie doelpunten. ,,Nu gaat het toernooi pas beginnen.”

Door Dennis Jansen

Waar kan dat geluk van Oranje nou vandaan komen? Jack van Gelder vroeg het zich af na Engeland-Nederland (1-3) en vond het antwoord in de golfbroek van de in 2018 overleden NOS-collega Bert Nederlof. ,,Het was zo’n ruitjesbroek,’' blikte Nederlof in 2013 terug. ,,Dun van stof, omdat het zo warm was die dag. Jack was nogal bijgelovig. Ik moest die broek daarna blijven dragen tijdens wedstrijden van het Nederlands elftal, ook als het winter was. ‘We’ bleven immers winnen. De gaten zaten er op een gegeven moment in. Toen Nederland in Milaan op het WK in 1990 uiteindelijk strandde tegen Duitsland, heeft Jack er een pijp afgeknipt.’'

Samen deden zij voor de NOS het radioverslag van het EK in 1988, waar Theo Reitsma de televisiekijkers voorzag van commentaar. ,,Nederland moest winnen, het was erop of eronder. Een cruciale maar ook een heel leuke wedstrijd, die Engeland trouwens net zo goed had kunnen winnen,” aldus Nederlof, die zag dat Oranje in de eerste helft goed wegkwam. Het werd een wedstrijd, zoals Rinus Michels later zei ‘met alles d’r op en d’r an’.

‘Hoddle, Robson, Lineker, wéér die beweging. Ja, daar is ie! Daar is...nee! Oh oh, oh. Maar waar. Nou, welk geluk, welk geluk! (...) Wat ís ie dan toch snel weg bij de tegenstander. Hoddle. Tegen de paal. Nou nou nou, we mogen niet mopperen hè over die eerste helft.’

Engeland raakte twee keer de paal, Oranje zwijnde. Nederlof: ,,We hebben tot vervelends toe gezegd dat we geluk hebben gehad. In de samenvatting van de eerste helft zei Jack: Ik geloof dat ik in de rust even de paal ga kussen. Die dag heb ik Jack aan het roken geholpen. Voor de wedstrijd heb ik hem een sigaar gegeven. Zijn eerste. ‘Misschien brengt het geluk’.” Jack van Gelder: ,,We waren allebei bijgelovig, want we moesten ook elke keer op dezelfde plek zitten. Hij rechts van mij. Of andersom, dat weet ik niet meer. Dat bijgeloof werd op een gegeven moment gewoon een beetje eng.” Engeland bleef missen en Nederland had nu Marco van Basten.

‘Van Basten, prima aangenomen jongen. Nou! Ja, hij hangt! Wat schitterend aangenomen door Marco van Basten en wat prachtig afgemaakt dus. Vlak voor de rust, 1-0. Buitenkant voet. En dit is prachtig. Zo speelt ie Adams zoek en knalt ie in. Marco van Basten. Z’n wachten is beloond, want dit is zíjn succes.’

Jack van Gelder: ,,Na het laatste oefenduel met Roemenië kwam ik Marco tegen. Ik werkte toen bij Cruijff Sports. Van Basten en Van ‘t Schip waren de eerste jongens die daar een contract kregen. Ik kende ze dus wel. Marco liep te mokken. ‘Wil jij tegen Johan zeggen dat ik ermee stop’, zei hij. ‘Je denkt toch zeker niet dat ik op links ga spelen of op de bank ga zitten’. Uren hebben Van Basten en Cruijf daarna in de auto zitten praten. De volgende dag stond ik om zeven uur bij de brievenbus, maar er stond niets in de krant. Marco had dus niet bedankt voor Oranje. Gelukkig niet.”

Tegen de Sovjet-Unie was Van Basten ingevallen. ,,Hij liep daarna chagrijnig rond,” weet Kees Jansma, destijds de NOS-verslaggever die ‘op’ Oranje zat. ,,In zichzelf gekeerd. Sikkeneurig, maar ook gretig. Toen ik hem voor Engeland tegenkwam, zei hij: ‘Nu gaat het toernooi pas beginnen’. Die wedstrijd werd de ommekeer. Voor Nederland op het toernooi, maar misschien ook wel voor het hele Nederlandse voetbal. Dat daarvoor natuurlijk een aantal keer ontbroken had op een groot toernooi. Tijdens die wedstrijd werd het ook zíjn toernooi.”

Eerst zorgde Bryan Robson nog voor schrik. Met een ‘stiffie’ verschalkte de Brit even na de rust doelman Hans van Breukelen, 1-1. Maar, in de 72ste minuut, was daar toch weer Marco van Basten.

‘Schot van Wouters. Komt ie toevallig bij Ruud Gullit terecht. Marco van Basten. Van Basten, Van Basten, Van Basten moet scoren. Van Basten wéér. Hoe is het mogelijk.’

,,De wedstrijd zal zo vol spanning en emotie,” herinnert Jack van Gelder zich. ,,Engeland was een topteam, Nederland ook, maar die dag was er één man beter dan de rest: Marco van Basten. Ik had vaker verslag gedaan, maar dit was de eerste keer dat ik kippenvel kreeg. Ik besefte: dit was winnen, uit een geslagen positie terugkomen, tegen Engeland, dit was alles. Een hysterische en historische wedstrijd, en ik mocht erbij zijn.

Jansma: ,,Destijds belde ik dagelijks met mijn vader. Iemand die ontzettend meeleefde. Die de tafel door de huiskamer schopte als het tegenzat. Hij was uitgeput van de spanning en emotie. ‘Maar julle hebben me zo’n mooie avond bezorgd’, zei hij. Jullie...”

Nederland begon massaal mee te leven. Van Gelder: ,,Het nationalisme ging doorwerken. Nederland ging Oranje kleuren. Vanaf die dag werd het Koninginnedag rond duels van het Nederlands elftal.”

Marco van Basten kreeg later het radiocommentaar van Jack van Gelder op een cassettebandje. ,,Hij liet in Het Parool weten dat hij tranen en kippenvel had gekregen.” De spits ging tegen Engeland vier minuten voor tijd naar de kant.

‘Een publiekswissel voor Marco van Basten. Suvrijn krijgt de laatste minuten van de wedstrijd, Marco van Basten krijgt het applaus.’

,,De opluchting droop van hun gezichten bij die wissel,” weet Jansma. ,,Zowel bij Michels als bij Marco. Vooral de jongensachtige manier, waarop ze naar elkaar keken, is me bijgebleven. Met die blik van: dit is ons gelukt.”