Voor veel van ons is het een gewoonte geworden om te verdwalen in het nieuws. Gewoontes zijn acties die we routinematig en automatisch ondernemen; we kiezen er niet zelf voor. Een gewoonte begint vaak met een bewust doel, zoals het verwerven van informatie over de pandemie.

Dan beginnen we aan een actie die er waarschijnlijk toe leidt dat we dat doel behalen. We klikken bijvoorbeeld op een nieuwsbericht met ‘coronavirus’ in de kop. Als we dat lang genoeg doen met het idee ons doel te bereiken, kan dit een gewoonte worden die zelfs plaatsvindt zonder dat doel: in plaats een doel volgen ontstaat een automatische connectie tussen de stimulus (de kop van het artikel) en onze reactie (erop klikken).

Net als alle gewoontes ontstaat doemscrollen waarschijnlijk omdat we in eerste instantie een voordeel of beloning verwachten van onze actie (we bereiken ons doel!). Maar in tegenstelling tot andere gewoontes, kan het lastig zijn te bedenken wat überhaupt belonend is aan negatieve nieuwsberichten. Onderzoek laat zien dat er wel degelijk redenen zijn waarom we negatief nieuws uitzoeken:

- Onderzoek naar nieuwsgierigheid toont aan dat het verkrijgen van informatie op zichzelf belonend is. Het maakt dan niet uit of het positief of negatief is. In bepaalde gevallen kan negatieve informatie zelfs meer voordelen geven dan positieve informatie, bijvoorbeeld door ons voor te bereiden op een slechte situatie, of omdat het ingewikkelder is of omdat het je aan het denken zet.

- Zelfs sommige op het eerste oog negatieve emoties kunnen belonend zijn. Een voorbeeld daarvan is morele verontwaardiging, dat vooral relevant is voor politiek nieuws. Als je morele verontwaardiging voelt terwijl je je mening deelt op sociale media, beloont het zelfs nog meer. Daar kunnen we namelijk onze morele waarden delen en goedkeuring krijgen door likes.

De sterkste gewoontes ontstaan wanneer bepaald gedrag alleen soms beloond wordt. Nieuws lezen is precies zo: het meeste van het nieuws kan dan wel overtollig zijn of niet informatief, maar als we lang genoeg doorzoeken, vinden we zo nu en dan een verhaal dat onze honger stilt.

Net als ik begonnen veel mensen de zoektocht naar informatie met de verwachting dat we een beloning gingen krijgen. Misschien ervoeren we de beloning ook nog. Maar een van de kenmerken van een gewoonte is dat we ermee door blijven gaan. Zelfs als we die verwachte beloning niet meer krijgen. Dit kan verklaren waarom we urenlang het nieuws blijven lezen terwijl we ons alsmaar slechter gaan voelen, ook wanneer we al genoeg weten.

Wat dus begint met een bewonderenswaardig doel om bewust te blijven, kan omslaan in een gewoonte die ons overweldigd achterlaat en onze mentale gezondheid kan beschadigen. 

Wat moeten we eraan doen? 

Misschien helpt het als we zien wat dat doemscrollen nou eigenlijk is: een slechte gewoonte.