Het potje dat gevonden is in Lent. © Gemeente Nijmegen

'Prehistorisch potjeslatijn' opgedoken in Lent

NIJMEGEN - Het is een historisch raadsel: een potje met tekens uit een tijd dat men in Nederland helemaal niet kon schrijven. Waarschijnlijk is het een neptekst, net zoiets als potjeslatijn.

Anne Nijtmans 27-09-18, 13:30 Laatste update: 14:14 Bron: De Gelderlander

Een piepklein potje maar de betekenis is groot. Gemaakt van regionale klei uit de buurt van Lent, ergens tussen 775 en 540 voor Christus. Bijzonder is dat er tekens op staan die op schrift lijken. Terwijl er in die periode zo ver noordelijk niet werd geschreven.

Wetenschappers hebben het voorwerp en de herkomst uitgebreid bestudeerd. Uit materiaalonderzoek is duidelijk geworden dat het in de omgeving van Nijmegen is gemaakt en dat de tekens bij het maken zijn gegraveerd en niet later.

Tot nu toe is in Europa in de periode tussen 800 en 500 voor Christus alleen schrift gevonden in het mediterrane gebied. De onderzoekers hebben de tekens uit Lent vergeleken met vroege schriftvormen uit die tijd. Er zijn overeenkomsten met Iberische tekens maar ook dat is het niet.

Dit zijn de inscripties in het potje. © Gemeente Nijmegen

Pseudo-schrift

We vermoeden dat het een pseudo-schrift is. Iets wat op schrift lijkt maar het niet is.
Peter van den Broeke, Archeoloog van de gemeente Nijmegen

,,Het lijkt erop dat iemand met beperkte kennis van schrift aan de slag is geweest'', zegt Peter van den Broeke, archeoloog van de gemeente Nijmegen. ,,We vermoeden dat het een pseudo-schrift is. Iets wat op schrift lijkt maar het niet is. Zoals eeuwen geleden apothekers om indruk te maken Latijnse teksten op hun kruidenpotten zetten die vaak niet klopten. Daar komt het woord 'potjeslatijn' vandaan. Dit zou prehistorisch potjeslatijn kunnen zijn.''

Als dat klopt, is het potje een buitengewone curiositeit. Daarnaast toont het gevonden voorwerp aan dat mensen uit deze regio in de ijzertijd behoorlijk ver reisden of contacten hadden over grote afstanden. Daardoor wisten ze in elk geval van het bestaan van schrift en het had kennelijk status.

Bijvangst

Het potje uit de ijzertijd is in 2011 toevallig gevonden tijdens de opgraving van een grafveld uit de vroege middeleeuwen in het Lentseveld. Het lag in een afvalkuil van een eenvoudig boerenhuishouden. Pas nadat de scherven waren gewassen, werd duidelijk dat dit een bijzonderheid is.

Vervolgens heeft het onderzoek lang geduurd. Met de C14 methode is de ouderdom vastgesteld, analyse van de klei wees uit dat het uit de regio kwam en ook is aangetoond dat de inscripties gelijk met het maken erin zijn gezet. ,,We weten zeker dat ze niet later zijn toegevoegd'', zegt Van den Broeke.

Het potje is slechts 3,2 centimeter hoog. Dit soort voorwerpen zijn bekend als grafgift en als een offer bij het bouwen van een boerderij. De archeoloog: ,,Men geloofde in die tijd in aardgeesten of huisgeesten. Vandaar het kleine formaat. Maar het kan ook een olielampje zijn, we hebben vetsporen gevonden.''

Het potje uit Lent is vanaf vrijdagmiddag te zien in het Nijmeegse stadhuis. Van 6 tot 17 oktober wordt het tentoongesteld in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis en daarna gaat het naar Museum Het Valkhof.