Energieprobleem van nu is niet nieuw: Jurgens zorgde in 19e eeuw voor de kachel, het personeel voor de kolen

Dat is het beeld van de overspannen woningmarkt anno 2021 met een huizentekort, te hoge huizenprijzen, te weinig nieuwbouw en dan ook nog een energieprobleem. Dat laatste niet voor het eerst. Ondanks ooit een eigen gasfabriek in Oss bleef de oude kolenkachel nog noodgedwongen favoriet.

Voor veel reizigers op de spoorlijn Den Bosch-Nijmegen was de aankondiging van de Staatsspoorwegen in 1896 om in sommige rijtuigen gasverwarming toe te passen, goed nieuws. Helaas mislukte de proef. Tien jaar eerder was er geëxperimenteerd met een kolenkacheltje in de derdeklas rijtuigen, maar ook dat was niks geworden. In 1919 gebruikten de Spoorwegen stoom om de coupés te verwarmen. Een dikke jas en handschoenen bleven lange tijd toch de beste remedie tegen de kou.

Ook bij de firma Jurgens op kantoor was zoiets in de negentiende eeuw een goede oplossing. Volgens een streng arbeidsreglement voor kantoorpersoneel uit ongeveer 1850 moesten de klerken onopvallend gekleed zijn en moesten overjassen en overschoenen ‘buiten’ blijven. Maar als het erg koud was, mochten hoeden en dassen tijdens het werk gedragen worden. De directe had wel aanbevolen dat iedereen bij koud weer dagelijks vier pond steenkool meebracht. Tot veler vreugd installeerde Jurgens begin twintigste eeuw een centrale verwarmingsinstallatie op gas.

Tezelfdertijd schonk Jan Jurgens in 1907 aan de Fraters een centrale verwarming voor de onverwarmde oostelijke vleugel van het fraterklooster waar de steenkoude cellen van de dan veertig kloosterlingen waren. Ook de scholen in Oss kwamen er geleidelijk warmer bij te zitten. 

In de negentiende eeuw was het in de openbare school ’s winters soms zo koud dat de inkt in de potjes bevroor. Dat was in 1803. Er stond wel een kachel maar schoolmeester J. Rank kreeg van de gemeente te weinig kolen. Dat probleem werd na een brief aan het gemeentebestuur in 1807 (!) opgelost.

In 1924 wilde het raadslid Cremers op de Osse scholen een proef te starten met gasverwarming. De scholen A en B in de Koornstraat hadden die al en wilden uitbreiden. De zusters van de meisjesschool aan de Arendsvlucht waren er nog niet uit. In 1927 werd er geklaagd over kinderen met hoofdpijn en over de ‘gaslucht die je tegemoet kwam’. Wethouder Ploegmakers begreep dat niet. Zijn kinderen zaten daar ook op school en die waren nog nooit met hoofdpijn thuisgekomen. Althans niet van de gaskachels, voegde hij daaraan toe. In 1929 besloten de zusters toch maar tot het plaatsen van ‘vulkachels’ op kolen. De openbare school had toen al twee jaar een gasverwarming.

In december 1949 waren de meeste scholen al op het gasnet aangesloten. Toen kon het gasnet de vraag niet aan. Dat klinkt bekend want nu laat het elektriciteitsnet het hier en daar vanwege ondercapaciteit afweten.