Niet alleen in Den Haag knettert het soms, in Heesch ging het er met ‘bebloede vuisten’ flink aan toe in de raadzaal

In zo’n vrijstaat kan per definitie natuurlijk niemand zondigen, maar er bestaan vreemd genoeg wel tribunalen in om met mensen en opvattingen af te rekenen. Lelijke woorden vallen er in de Kamer al wel met regelmaat. Maar ook in gemeenteraden, waar de emoties soms eveneens hoog oplopen.

Wie op zoek gaat naar ‘kleurrijk’ taalgebruik in gemeenteraden, kan het best beginnen met de raadsverslagen van de gemeente Heesch ten tijde van het burgemeesterschap van de voormalige Bossche politiechef J. Offermans (1931-1944). Raadzaam is het dan ook om er de verslaglegging in de krant naast te leggen. In de officiële verslagen staat meestal een gekuiste versie van een fel debat, terwijl kranten juist kiezen voor de in werkelijkheid gebezigde (dis)kwalificaties. 

Toch gaat het er soms zo hevig aan toe dat zelfs de krant ervoor terugdeinst letterlijk te citeren. Zoals in een verslag van de raadsvergadering in Heesch van 31 december 1937, toen de verslaggever het slechts hield bij de algemene constatering dat wethouder A. van der Heijden ‘eenige hatelijkheden debiteerde aan het adres van de burgemeester’. In Heesch een oud liedje, want Offermans was bijzonder impopulair en was al op voorhand ongewenst. 

Geruchten over malversaties met reiskostendeclaraties in Den Bosch en een gedwongen ontslagname waren Offermans voorgegaan. Al in november 1932, anderhalf naar na zijn aantreden, versleet wethouder Van der Heijden de burgemeester voor ‘de grootste gek van Heesch’ en bestempelde het raadslid Van der Ven Offermans als een ‘varken’. De burgemeester op zijn beurt deinsde er niet voor terug met zijn tegenstanders op de vuist te gaan of ze aan te klagen bij het Bossche gerecht.

In maart 1933 was voor de raad de maat vol. Elf raadsleden lieten aan Gedeputeerde Staten en aan de Eerste Kamer weten dat ze van Offermans verlost wilden worden, ‘tegen elk aannemelijk bod’. Een raadsvergadering zou in een vechtpartij geëindigd zijn en de twee wethouders zouden zelfs eens ’met bebloede vuisten’ het gemeentehuis uitgegooid zijn. Een officiële protestbrief over de bestuurlijke kwaliteiten van de burgemeester veroorzaakte daarna zoveel tumult, dat raadslid Van de Ven op last van Offermans in de raadszaal gearresteerd werd (juni 1933). Daarbij vergeleken zijn regelmatig gebezigde kwalificaties als snotneuzen (1933), flapdrollen (1937) en leugenaar kleinigheden.

Ook elders was het soms raak in de raad. In Nuland werden wethouders beschuldigd van machtsmisbruik (1935). In Berghem werd in hetzelfde jaar het raadslid G. van de Akker beschuldigd van omkoping en in Oss zou wethouder Cremers zich schuldig hebben gemaakt aan bedrog. Raadslid Cox werd weggezet als ‘impertinente leugenaar’.

De Tweede Kamer gaf zeker niet het goede voorbeeld, met als dieptepunt het vechtpartijtje tijdens de behandeling van ‘de Zaak Oss’ in 1938. Even leek de Kamer op de raadszaal van Heesch.