Verlangen naar de tijd van het vroegere Indië

Riem is een boegbeeld van de Indische gemeenschap. Net als Wieteke van Dort (74), actrice, zangeres en theatermaakster, die later arriveert. Elk jaar staat Wieteke met een liedjesshow op het festival als haar alter ego ‘Tante Lien’. ,,Ik voel hier een verbondenheid. Het eten, de geur, de mensen. Dat verbindt iedereen met een tropisch verleden, ook Surinamers en Antillianen.’’

De twee voelen zich senang op de Tong Tong Fair (voorheen Pasar Malam Besar), de Indische tentenstad op het Malieveld. Tienduizenden bezoekers genieten van de kleurrijke kraampjes vol Indische kledij, kunst en prullaria, de geur van wierook en eten, en de klanken van oosterse muziek. ,,Het is gezellig en de saamhorigheid is groot’’, zegt Riem. ,,Mijn broer had er niet zoveel mee. Hij vond het gek dat Indo’s opeens met een overdreven Indisch accent gingen praten zodra ze hier binnenkwamen.’’

De Tong Tong Fair vertelt het verhaal van ruim 300.000 Indische Nederlanders die de geliefde archipel – vaak voorgoed – moesten verlaten vanwege de politieke situatie in Indonesië. Na de Japanse capitulatie op 15 augustus 1945 riepen nationalisten onder leiding van Soekarno de onafhankelijkheid uit. Nederland stuurde troepen om het gezag te herstellen, maar na een bloedige oorlog werd op 27 december 1949 de soevereiniteit overgedragen aan de Republiek Indonesië.

Ondertussen waren de Indische Nederlanders en Molukkers – die in het KNIL aan Nederlandse zijde vochten – hun leven niet meer zeker. Ze werden slachtoffer van geweld en moordpartijen door Indonesische vrijheidsstrijders (Bersiap). De vader van Wieteke werd tijdens zijn werk bij een suikerfabriek opgepakt en doodgeschoten.

Blader in onderstaande tijdlijn door de geschiedenis van Nederlands-Indië. Het verhaal gaat onder de tijdlijn verder. 

De komst van de de Indo’s bracht Nederland een andere cultuur, mentaliteit, leefstijl, omgangsvormen, oorlogsverleden en een nieuwe muziekcultuur (rock&roll). In de hoogtijdagen van de Indorock braken ook Ruud en Riem de Wolff door als The Blue Diamonds.

Ze boekten succes met covers van The Everly Brothers – tot de Amerikaanse platenmaatschappij daar een stokje voor stak – maar braken pas echt door met ‘Ramona’, een uptempo versie van een oude wals (1928). Ze zongen het in het Duits, Engels, Frans, Spaans, Indonesisch en verkochten 20 miljoen exemplaren.

Zwijgen is een traditie. Er zit nog veel pijn in de Indische gemeenschap. Het gevoel van onbegrip, omdat in Nederland hun leed tijdens en de oorlog in Indonesië niet wordt erkend. Nog steeds demonstreert de stichting Japanse Ereschulden elke tweede dinsdag van de maand voor de Japanse ambassade.

Wieteke komt op voor de Indië-militairen, die piepjong voor de leeuwen zijn gegooid en bij terugkomst werden neergezet als oorlogsmisdadigers. Voor de Molukse jongeren die in de jaren ’70 overgingen tot gijzelingsacties. ,,Het verdriet en de frustraties van hun ouders is door de kinderen opgepikt. Daar zit een enorme wrok in. Als het over de Indische zaak gaat willen Nederlanders niks horen. We waren hier niet welkom. Nederland schaamt zich voor zijn koloniale verleden. Maar een verbond van 400 jaar kun je niet zomaar wegmoffelen.’’

Pas in 2001 kregen Indische oorlogsslachtoffers een uitkering (Het Gebaar). En pas twee jaar geleden kwam er een regeling voor nooit uitbetaalde Indische pensioenen en salarissen tijdens de oorlog (backpay-kwestie). Wieteke: ,,Sommige Nederlanders leven nu in Indonesië onder de brug. Oma’s verdienen een euro per dag met het inzamelen van plastic flessen. Schandalig. Zo ga je niet om met je eigen onderdanen.’’

Wieteke reist nog geregeld door Indonesië. Het gemis verdwijnt nooit. ,,In Indonesië hadden we een heerlijk leven. We leefden altijd buiten, klommen in bomen en beleefden avonturen. Ik mis het heel erg, mijn vriendinnen, de geur van de tropen, de natuur.’’

Zelf ging Wieteke in 1978 voor het eerst terug naar haar geboortestad Soerabaja. Ze ontmoette haar oude vriendinnen en schreef een lied over de plek van haar kinderdromen:

Toch ben ik blij dat ik ben teruggekomen
De drukke straten, lanen, ik herken ze weer
Maar waar zijn al die mooie, oude bomen
'k Hoor geen vogels meer

Meer te weten komen over de Stille Generatie of alle generaties daarna? Blader door onderstaande tijdlijn of kijk in het dossier Dit Zijn Wij. Deze verhalen en meer zijn gebundeld in het gelijknamige boek. Bestel nu!