Waarom vertonen topsporters grensoverschrijdend gedrag?

De bijtincidenten van Luis Suárez, de kopstoot van Zinedine Zidane, de diverse voorvallen rondom Mario Balotelli, de mishandeling van Koen Everink door Badr Hari, Conor McGregor die zich herhaaldelijk buiten de UFC-kooi misdroeg - de lijst is te lang om op te noemen.

Allemaal topsporters die binnen en buiten de sport grensoverschrijdend gedrag vertonen. Er zijn vooralsnog geen wetenschappelijke onderzoeken die dit fenomeen hebben onderzocht, omdat de geschetste situaties zo specifiek en extreem zijn. Toch proberen neuropsycholoog Erik Scherder en sportpsycholoog Ruud den Hartigh te verklaren waar dit grensoverschrijdend gedrag vandaan komt.

Binnen de sport is beheersing van groot belang. Als topsporter moet je je daar mentaal op proberen voor te bereiden en zodoende immuun worden voor mogelijke scenario’s, weet Den Hartigh. ,,Je kunt je tipping point ook verleggen. Dat is een belangrijk onderdeel binnen de sportpsychologie. Neem bijvoorbeeld Roger Federer, die sloeg vroeger zijn rackets kapot als het niet liep zoals hij wilde. Nu is hij de rust zelve. Door middel van mentale training is het mogelijk om meer controle over jezelf te krijgen. Als sporter moet je leren om te gaan met zoveel mogelijk situaties en externe factoren die een rol kunnen spelen bij je wedstrijd. Stel je relatie is net op een vervelende manier uitgegaan en je tegenstander roept daar iets over om je uit je concentratie te halen. Daar moet je als topsporter op voorbereid zijn.”

Leeftijd speelt daarbij ook een rol, vult Scherder aan. ,,Je brein groeit door tot je dertigste, dan is het remmende effect van je hersenen pas volledig ontwikkeld. Als je gaat kijken naar de cijfers van verkeersongevallen, dan zie je een piek bij jonge mannen tussen de achttien en twintig jaar. Zij zijn in de bloei van hun leven en fysiek sterker geworden. Als je jonger bent, ben je pittiger in je reactie en heb je nog niet echt een remming. Naarmate je ouder wordt, kun je je gedrag beter controleren en beschik je over meer zelfreflectie.”

Maar ook daar zijn uitzonderingen. Toen Zinedine Zidane zijn beruchte kopstoot gaf tijdens de WK-finale van 2006, uitgerekend in zijn laatste wedstrijd ooit, was hij 34 jaar oud. ,,Het is gewoon moeilijk om een vinger op te leggen waarom iemand zich zo gedraagt. Het is per individu verschillend en er zijn diverse factoren, waaronder stress, die een rol kunnen spelen. Feit is wel dat het veroorzaakt wordt, omdat je systemen kwetsbaar zijn,” vertelt Scherder. Dat beaamt ook Den Hartigh. ,,Als je nu aan Luis Suárez zou vragen waarom hij destijds Otman Bakkal of Giorgio Chiellini beet, kan hij je daar geen verklaring voor geven. Daar valt ook bijna geen verklaring voor te geven. Ieder weldenkend mens zou nooit zoiets doen”, sluit Den Hartigh af.