Hoe Neelie Kroes ondanks verbod bij premier Rutte lobbyde voor een gesprek met Uber-topman

Neelie Kroes was tussen 2004 en 2014 gedurende twee periodes Eurocommissaris (Mededinging en Digitale Agenda). Na die periode vroeg Kroes in Brussel toestemming om voor Uber aan de slag te gaan. Dat werd mede door de toenmalige voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, afgewezen. Eurocommissarissen mogen het eerste anderhalf jaar na hun vertrek niet lobbyen voor ‘zaken die tot hun portefeuille behoorden’.

Onderzoeksjournalisten - onder meer van Trouw en het Financieele Dagblad - onthulden afgelopen zomer dat Kroes desondanks in 2015 en 2016 stiekem lobbyde voor het Amerikaanse platformbedrijf, om voet aan de grond in Europa te krijgen. Ze zou bijvoorbeeld hebben geprobeerd het beleid voor de taximarkt ten gunste van Uber te beïnvloeden. Ook bleek dat ze al in 2015 contact zocht met Nederlandse ministers om te pleiten voor Uber, dat toen zware boetes opgelegd kreeg door de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) voor het overtreden van de taxiregels.

Verschillende Kamerleden hebben het kabinet daarover schriftelijke vragen gesteld. Bij de beantwoording vandaag zit ook een pakket documenten die met een beroep op de wet openbaarheid van bestuur (wob) gepubliceerd zijn.

Uit de stukken blijkt dat Kroes in de zomer 2015 premier Rutte een appje stuurde met het verzoek om een gesprek tussen hem en Uber-topman Travis Kalanick. Ze schrijft dat ze in San Francisco een ‘fascinerende ontmoeting’ heeft gehad met Kalanick. ‘Kan mijn kleinzoon zijn. Hij doet me denken aan Steve Jobs toen ik bij hem thuis over de vloer kwam. Je moet hem ontmoeten. Ned heeft kansen. (...) Travis zou volgende week kunnen invliegen.’

Na het verzoek van Kroes waarschuwt een ambtenaar van Rutte intern dat Uber op dat moment in Nederland verwikkeld is in rechtszaken met de ILT. Volgens de ambtenaar was het daarom niet verstandig voor Rutte om in het Torentje af te spreken met Kalanick. ‘Dat wekt verwachtingen en kan - als de media erachter komen - de indruk wekken dat er bijzondere afspraken gemaakt worden tussen NL en Uber.’

De ambtenaar raadt daarom een gesprek op korte termijn af. Wel zou een ontmoeting in het buitenland tot de mogelijkheden behoren. Als locatie wordt Davos genoemd, waar jaarlijks het World Economic Forum wordt gehouden. Dat adviseerde de ambtenaar een jaar eerder ook al.

Kroes, die volgens de ambtenaar ‘vrij drammerig’ kan zijn, krijgt vervolgens een door Ruttes ambtenaar geformuleerde reactie. Dat antwoord moet, aldus Rutte, wel ‘enthousiast en passend van toon’ zijn. ‘Het is onvoorstelbaar in welk tempo dat bedrijf is gegroeid - en in welke mate het de taxiwereld (en waarschijnlijk ook andere markten) op zijn kop gaat zetten’, reageert Rutte naar Kroes.

‘Zolang Uber namelijk in juridische procedures is verwikkeld, zou de buitenwereld zo’n bezoek kunnen interpreteren als een poging van Uber via mij een deal te maken of de betrokken ministers te passeren. Die indruk wil ik vermijden.’

Enkele maanden later wordt er alsnog een afspraak gemaakt voor een gesprek tussen Rutte en Kalanick. De twee ontmoeten elkaar begin februari 2016, in aanwezigheid van Kroes, tijdens een werkbezoek van de premier aan San Francisco en Silicon Valley.

Rutte is blij dat Kalanick naar een bijeenkomst van StartupDelta in Nederland komt. Kroes is namens het kabinet gezant van deze organisatie, die werd opgericht om jonge ondernemers te helpen bij het zoeken naar investeerders en om buitenlandse start-ups aan te trekken die konden doorgroeien tot bedrijven met internationale allure.

,,Wat adviseer je me te doen om het beleid in Nederland aan te passen‘’, vraagt Kalanick een Rutte. De premier antwoordt: ,,Spreek even met mevrouw Dijksma, een heel goede staatssecretaris.’’

Kroes ontkende eerder de integriteitsregels te hebben overtreden. Volgens haar deed ze al haar werk als gezant van StartupDelta en had ze voor mei 2016 ‘noch een formele noch een informele rol bij Uber’.