Politiek worstelt met boerenprotest: ondanks intimidaties worden 'scherpe acties' toegejuicht

Tientallen demonstrerende boeren parkeerden hun tractoren dinsdag in een lange rij in de berm bij de ingang van de Tweede Kamer in Den Haag. Ze sleepten ook twee koeien mee de stoep op. De boodschap van de boeren is simpel: de stikstofplannen moeten de prullenbak in, anders dreigt de helft van de veestapel te verdwijnen. Dus kon verantwoordelijk minister Christianne van der Wal (VVD) hier alvast ‘kiezen tussen Klaartje en Betsie’, de twee koeien. Daartoe liet de VVD-bewindsvrouw zich niet verleiden: ,,Zo simpel werkt het niet.’’ Volgens het kabinet krimpt een derde van de veestapel als de stikstofplannen doorgaan, niet de helft. 

Iets later stemde binnen een meerderheid van de Tweede Kamer vóór de kabinetsplannen, al ging dat - anders dan buiten - gepaard met de vele nuances rond het stikstofdossier. Coalitie-Kamerleden hadden het over de kritische depositiewaarden, gebiedsgerichte aanpakken en provinciaal maatwerk. 

Daar hebben veel boeren en hun politieke bondgenoten geen boodschap aan, lijkt het. Al zitten ook diverse leden van de ‘pro-boerencoalitie’ - PVV, Forum voor Democratie, JA21, Groep van Haga, SGP, BBB - in de maag met uitwassen tijdens de boerendemonstraties.  Hoewel er veel maatschappelijk draagvlak is voor het sentiment onder gedupeerde boeren is het lijntje dun. Een flink deel van de Nederlanders verwerpt bijvoorbeeld de huisbezoeken bij ministers, ook snelwegblokkades die urenlange files veroorzaken schieten bij velen in het verkeerde keelgat.

Dat beseft ook de onbetwiste leider van de stikstofoppositie Caroline van der Plas. Tijdens een rookpauze bij de boerendemonstratie neemt ze afstand van de acties die burgers raken. ,,Ik zou het verschrikkelijk vinden als burgers door een snelwegblokkade niet naar het ziekenhuis kunnen, of als er geen voedsel in de supermarkt ligt. En mensen thuis opzoeken is intimiderend.”  

Maar er schuilt iets dubbelzinnigs in de afkeur, als ze even later wel ‘scherpe acties’ toejuicht. ,,Kijk eens terug in de jaren 80 en 90, de acties waren toen veel harder. Dat is ook belangrijk: je moet gehoord en gezien worden. Je moet binnen de kaders van de wet blijven. Maar er gaan mensen over de rand, dat kun je niet voorkomen. Mensen willen gehoord worden.”

Van der Plas’ BBB profiteert electoraal overduidelijk van de stikstofdiscussie. Een grote groep van de huidige BBB-kiezers (42 procent) zegt vooral op die partij te stemmen uit protest tegen het kabinetsbeleid. BBB - nu één zetel in de Tweede Kamer - stijgt door naar 12 zetels en is daarmee het CDA (9 zetels) voorbij, blijkt uit de nieuwste zetelpeiling van EenVandaag en Ipsos. De partij van Caroline van der Plas haalt kiezers weg bij het CDA en de VVD. Maar het zijn vooral niet-stemmers die deze maand de weg naar de BBB weten te vinden. 

Ook voor Van der Plas is het schipperen tussen sympathiseren en normeren. Gisterochtend riep ze de boeren nog op om niet de snelwegen te blokkeren, desnoods konden ze dan wel viaducten bezetten. Bij de SGP klonk al een vergelijkbare worsteling, naar aanleiding van de brute kap van honderd knotwilgen een dag eerder, door een boer in de Krimpenerwaard. De boer die de knotwilgen omhakte is ook SGP-raadslid, de buurt en natuurorganisaties reageerden furieus.

Maar SGP-stikstofwoordvoerder Roelof Bisschop was veel voorzichtiger en noemde het gistermiddag ‘niet mijn keuze’: ,,Wij gaan er niet over. Kijk: hij heeft niks illegaals gedaan, het waren zijn eigen bomen op zijn eigen terrein, er was geen kapvergunning nodig. Ík zou er zelf niet voor gekozen hebben, hijzelf zegt nu ook: als het geïnterpreteerd zou worden als het slopen van de natuur, zou ik het niet gedaan hebben.”

Liever zien Bisschop en Van der Plas ‘scherpe en ludieke acties’ zoals een dag eerder in Winterswijk, waar boeren een stuk natuurgebied tot ‘Duitsland’ verklaarden, waardoor de strenge Nederlandse stikstofregels niet van kracht zouden zijn. ,,Leuk, met zo’n grenshokje erbij”, zegt Bisschop.

Bij coalitiepartijen hopen betrokkenen vooral dat de stikstofgeest weer in de fles gaat. CDA en VVD verwachten dat de grote zak geld van 25 miljard euro en maatwerk de boel weer tot bedaren brengen. Zalvend klinkt het in de coalitie: ‘dat is zo’n groot bedrag dat we daar best uit moeten komen’. ‘Er moet wat rust en tijd komen’, luidt de bezweringsformule bij een coalitiebron. 

Kijk hier onze video's over de boerenprotesten: