,,Het is een uitzonderlijk besluit’’, zei demissionair premier Mark Rutte vanmiddag na beraad met de rest van het kabinet. Maar volgens hem is het nodig om het nu ‘toch te doen’. ,,Er is een indruk ontstaan alsof het kabinet allerlei dingen heeft achtergehouden om politieke redenen. Maar dat is uit zorgvuldigheid gedaan en niet om dingen toe te dekken.’’ 

Komende maandag aan het einde van de middag komt het kabinet nog eens bijeen, waarna de notulen naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Volgens Rutte kan dan iedereen zien dat er ‘niets onoorbaars is gebeurd’.

Het gaat om de notulen die het kabinet eerder al ter inzage gaf aan de parlementaire ondervragingscommissie (POK) die onderzoek deed naar de toeslagenaffaire. Daarbij werden duizenden ouders ten onrechte beschuldigd door de Belastingdienst dat ze hadden gefraudeerd met de kinderopvangtoeslag. Sommigen moesten ten onrechte tienduizenden euro’s terugbetalen en werden geruïneerd.

Eerder deze week ontstond ophef in de Tweede Kamer na een publicatie van RTL Nieuws dat er tijdens een ministerraad in november 2019 zou zijn afgesproken om informatie achter te houden voor de Tweede Kamer. De suggestie die werd gedaan, was dat het kabinet bang was voor negatieve publiciteit. Het onderzoek van de POK ging over de periode tot en met 14 november 2019. Maar de commissie kreeg ook de ministerraadsnotulen van de weken daarna onder ogen.

Er loopt al langer een conflict tussen Tweede Kamer en kabinet over welke documenten er allemaal moeten worden verstrekt. Tot voor kort was het kabinet daar terughoudend in, zeker als het ging om stukken van ambtenaren. Dit uit angst dat als alles openbaar zou worden, ambtenaren niet meer vrijuit hun werk kunnen doen.

Hoewel het populair is te zeggen dat alles in Den Haag ‘toch wel uitlekt’ geldt dat zeker niet voor de notulen van de ministerraad. Die hebben de status ‘zeer geheim’ en worden twintig jaar achter slot en grendel bewaard. Voortijdige schending van de geheimhouding is een ambtsmisdrijf en kan worden bestraft met maximaal één jaar cel of een boete van ten hoogste 21.750 euro.

Dat betekent niet dat er nooit passages op straat zijn beland. In 2009 lekten notulen uit van een discussie in de ministerraad over de uitdieping van de Westerschelde. Daaruit bleek dat toenmalig PvdA-minister van Financiën Wouter Bos zich grote zorgen maakte over de kosten van de wens om de Hedwigepolder toch niet onder water te laten lopen (wat later alsnog gebeurde). Premier Jan Peter Balkenende - die als Zeeuw de polder graag behouden zag - was boos en schakelde de Rijksrecherche in om uit te zoeken wie er had gelekt. Een dader werd nooit gevonden.

Ook nu is de kans aanwezig dat het kabinet besluit de Rijksrecherche in actie te laten komen. Maandag in het extra beraad wordt hierover beslist. Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans liet eerder deze week weten principieel van mening te zijn dat een lek uit de ministerraad altijd onderzocht zou moeten worden, omdat schending van de geheimhouding vitale belangen van de staat zou kunnen schaden, zei hij tegen RTL Nieuws.

In regeringskringen wordt echter geschamperd dat zo’n onderzoek ‘toch niks oplevert’. Tegelijkertijd vrezen partijen de gevaren van actieve openbaarmaking van de notulen na een lek, zoals nu gebeurt. ,,Je weet nu al dat Geert Wilders volgende week gaat roepen dat hij ook de notulen over corona of de gaswinning in Groningen wil hebben", zegt een betrokkene.

 Terwijl er volgens regeringsbronnen goede redenen zijn dat wat er in de ministerraad wordt besproken geheim blijft: de regering wordt immers geacht met één mond te spreken. Als zou uitkomen dat bepaalde ministers binnenskamers hun bedenkingen over bepaalde besluiten hebben geuit, wordt het moeilijker regeren. 

Bekijk al onze politieke video's in deze playlist.