Der Schweinebaron Straathof: dierenbeul of dagelijkse praktijk?

,,Heb je interesse in de foto's die we gemaakt hebben?’’, vraagt Robert Molenaar, directeur van actiegroep Animal Rights. ,,Zó triest om te zien.’’ Hij heeft net verteld over zijn clandestiene bezoek in 2016 aan De Knorhof in het Betuwse Erichem, de megavarkenshouderij die twee weken geleden afbrandde. Alle 20.000 varkens kwamen om het leven.

Molenaar vertelt dat hij er een jaar eerder verschrikkelijke toestanden zag: een zeug die natgespoten werd door een gesprongen waterleiding en geen kant op kon. En een kruiwagen vol dode biggen, achteloos op elkaar gekwakt. ,,De bovenste ademde nog. Die dieren werden als grofvuil weggegooid, zonder enige vorm van hulp. Overal stof, overal spinnenwebben. Je zag aan alles dat hier zo min mogelijk aan onderhoud werd gedaan, om zoveel mogelijk geld te verdienen. Dit zou niet mogen in een beschaafd land.’’

Lees verder onder de video. Let op, video bevat schokkende beelden.

Eén foto, twee werelden. Het tekent de almaar groeiende kloof tussen wens en realiteit, tussen de roep om meer dierenwelzijn en de dagelijkse gang van zaken in de grote varkenshouderijen. De brand in de Knorhof zorgde voor een orkaan aan verontwaardiging. Twintigduizend varkens dood bij een brand, het was meer dan veel mensen konden bevatten. 

Het symbool van de kloof is Adriaan Straathof, een van de grootste veehouders van Europa. Meer dan 67.000 mensen hebben inmiddels een online petitie van Varkens in Nood ondertekend om Straathof een beroepsverbod op te leggen. De rechter in het Duitse Maagdenburg legde Straathof vorig jaar al zo'n Tierhaltungsverbot op. Dat verbod geldt in heel Duitsland en blijft in principe levenslang van kracht.

Voermans zegt dat de brand in Erichem door tegenstanders van de varkenssector wordt aangegrepen, misbruikt misschien wel,  voor een andere agenda. Waarbij het niet primair gaat om brandveiligheid in stallen, maar om het opnieuw ter discussie stellen van de hele bio-industrie. Molenaar erkent dat volmondig. ,,Straathof is een symbool, zoals McDonald's dat vroeger was. Een symbool voor alles wat fout is. Er wordt geld verdiend aan de productie van dierenleed. Wij willen dat stoppen.’’

Nooit hadden ze in Saksen-Anhalt gedacht dat ze Nederlander Adriaan Straathof de baas konden. Hij was de machtige multinational, de man die zich omringde met peperdure adviseurs en advocaten. Hoe konden zij, kleine mensen uit het oosten van Duitsland, ooit van zo'n gigant winnen? Het voelde als David tegen Goliath, zegt Dorothea Frederking, voor de Groenen lid van het regioparlement in Saksen-Anhalt. ,,Dit was onbegonnen werk, dit was niet te winnen", dacht ze.

Het gebeurde toch. Straathof werd de eerste varkenshouder ooit in Duitsland die zijn beroep niet mag uitoefenen. ,,Voor de autoriteiten was dit zo'n moeilijk gevecht. Straathof vecht álles aan, zal zich nooit ergens bij neerleggen.’’

Op congressen zul je Straathof niet snel zien.  Lid van belangenorganisaties als de Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NVV) of LTO is hij niet. Wat zouden ze hem daar moeten leren? De Gelderse gedeputeerde Jan Markink, die bijna elke boer in Gelderland kent, heeft Straathof nooit gesproken. CDA-Kamerlid Jaco Geurts, zelf varkenshouder en oud-voorzitter van de NVV, kent hem evenmin. Met de media praat hij niet, een interview met het vakblad Pig Business in 2013 uitgezonderd. 

Straathof is een man die zijn eigen gang gaat, wat anderen er ook van vinden. 62 jaar geleden werd hij geboren in Mijdrecht. Hij groeide op in Vrouwenakker, in de buurt van Schiphol, op een gemengd bedrijf met varkens, koeien en akkerbouw. Jarenlang had hij een bedrijf met zijn broer, met koeien en varkens. In 1995 gingen de broers uit elkaar.

Adriaan strijkt neer in Erichem, waar hij de Knorhof in rap tempo uitbouwt tot een megabedrijf. Het leidt tot jarenlange conflicten met de buurt, die zucht onder de overlast. Straathof zelf laat zich weinig zien, hij is bezig bedrijven over te nemen. Elders in het land, maar  ook in het oosten van Duitsland. 

Lees verder onder de foto.

Op het uitgestrekte Duitse platteland liggen mogelijkheden. De immense staatsboerderijen zijn er na de val van de Muur stilgevallen. Gigantische complexen zijn er te koop voor een prikkie. Gladau, Binde, Alt-Tellin, Rastow. Straathof koopt ze, breekt ze af, bouwt ze weer op en zet ze vol varkens. In Gladau zet hij 13.000 zeugen bij elkaar en in korte tijd groeit hij uit tot de grootste varkenshouder van heel Duitsland. 

Maar wat het begin van een glorieus varkensimperium moet zijn, wordt een beerput van ellende. Aanvankelijk zijn er geen problemen. Politici zijn blij met Nederlandse investeerders. Immers: het oosten van Duitsland is er economisch beroerd en toe en economische impulsen zijn welkom. Maar tamelijk snel keert het tij. De Oost-Duitsers voelen zich overrompeld door de mannen van het grote geld. De complexen van Straathof zijn met hekken omgeven, de stank en aan- en afrijdende vrachtwagens wekken ergernis. 

Als bij nieuwe veterinaire inspecties blijkt dat er geen verbetering optreedt, neemt Steffen Burchhart, de sociaal-democratische landraad van het Jerichower Land, een vergaand besluit. Hij legt Straathof in 2014 een beroepsverbod op wegens systematische dierenmishandeling. De man die op dat moment een op de veertig varkens in heel Duitsland bezit, mag zijn beroep niet meer uitoefenen. ,,Een besluit van ongekende dapperheid’’, vindt Frederking van de Groenen. ,,De mensen die dit gedurfd hebben, zijn helden.’’

,,Het heeft hem diep geraakt’’, zegt Jan Voermans, de woordvoerder van Straathof. ,,Hij heeft veel veerkracht, maar  dit was een enorme klap.’’ 

Die klap wordt twee jaar later in hoger beroep bevestigd na een drie dagen durende zitting bij het Verwaltungsgericht in Maagdenburg. Frederking: ,,Dit was een mijlpaal. Een Paukenschlag. Een Befreiungsschlag  voor de dieren in Duitsland. Sindsdien is er in Duitsland veel veranderd. De kooien waarin Straathof  zijn zeugen hield, zijn nu verboden.’’

Straathof heeft geen zeggenschap meer, zegt zijn woordvoerder Voermans. Maar zijn dochter en schoonzoon werken nog wel bij de Duitse bedrijven. Straathof zelf woont nog in Duitsland en verdeelt zijn aandacht tussen Nederland, waar hij in de weekenden komt, en Hongarije, waar hij inmiddels acht bedrijven heeft. Ook daar heeft hij problemen. In de week dat in Erichem zijn varkens verbrandden, verwoestte een storm in Hongarije twee van zijn boerderijen. In Nederland ziet hij alweer nieuwe mogelijkheden. Hij werkt aan een zesde bedrijf in Mariënheem in Overijssel en heeft ook plannen in het Brabantse Lierop. 

Of hij de afgebrande Knorhof opnieuw opbouwt, is onduidelijk. Is de wereld beter af als het niet gebeurt? Van den Donk vraagt het zich af. ,,Als het niet gebeurt, gaat hij wel in Hongarije verder. Of in Roemenië. Dit moet je Europees aanpakken, er is geen andere mogelijkheid.’’