Cement voor theatermakers

Pietjan Dusee heeft nog een programmaboekje van het allereerste Cement festival meegenomen. Dat was twintig jaar terug in Tilburg. De Tilburger stond als eerste artistiek leider in 2000 aan de basis van het festival. Aan de grote tafel van Cement in Pand 18 in Den Bosch bladert Leonie Clement, de huidige artistiek directeur van Cement, geïnteresseerd door het boekje. Clement: ,,We hebben dit niet meer in ons archief. Ha, kijk, dansgezelschap TRASH was er toen. En Madeleine Matzer met een van haar eerste voorstellingen.” Piet Menu, de artistiek leider van Het Zuidelijk Toneel, vanaf het begin nauw betrokken bij het festival, was ook voorzien om aan te schuiven aan de tafel van Cement om over de festival te praten, maar de Vlaming meldt dat hij met een klapband langs de weg staat. 

Vanaf vrijdag laat Clement met haar staf negen dagen lang meer dan twintig theater- en dansvoorstellingen los op een publiek van professionals en theaterliefhebbers. Voorstellingen van jonge makers die soms nog maar nét gereed zijn. Zo klinkt aan de vergadertafel van Cement de muziek door van de voorstelling Lo Lie Taa van regisseur Marijn Graven. Beneden in Pand 18 legt ze met acteur Benno Veenstra de laatste hand aan haar monoloog,  losjes gebaseerd op Lolita, het beroemde boek van Nabakov. 

Cement twintig jaar terug was vooral een festival voor de theaterwereld. Dusee: ,,Ik ben toen artistiek leider geworden en omdat ik veel contacten had in Tilburg ben ik daar begonnen. We hadden Productiehuis Brabant waar voorstelling gemaakt werden, maar we hadden sterk de behoefte om die voorstellingen samen te brengen en ze te laten zien aan een publiek van programmeurs en pers, mensen die iets voor de makers zouden kunnen betekenen.” ,,We zijn nog steeds ook een festival voor professionals in de theaterwereld", zegt Clement. ,,Ze komen hier scouten, ontmoeten elkaar en praten over het vak. Maar we zijn zeker ook een festival voor een in theater en dans geïnteresseerd publiek. We laten even zien wat het aanbod is aan talent bij ons en van verder weg.” 

Aanvankelijk speelde Cement zich af in de Brabantse steden Den Bosch, Tilburg en Eindhoven. Later haakten ook Breda en Maastricht aan. Dusee: ,,Maastricht lag voor de hand omdat het een toneelopleiding heeft en er dus veel jonge makers waren. Maar er was nauwelijks een band tussen de opleiding  en het productiehuis Huis van Bourgondië in Maastricht. Studenten vertrokken en het productiehuis wilde die talenten vast houden.” Vanaf 2004 was het festival het ene jaar in Den Bosch, het andere in Maastricht. Maar die opsplitsing bleek uiteindelijk moeizaam. In 2013 kwam het festival definitief in Den Bosch.

 Het culturele rampjaar 2012, toen staatssecretaris Zijlstra honderden miljoenen euro's meende te moeten bezuinigen op de cultuursector, gooide alles overhoop. Zijlstra haalde onder meer een streep door alle productiehuizen. Dusee: ,,We mochten niet meer aanvragen. In Brabant hadden we met het Productiehuis een omzet van een miljoen. Voor het produceren van voorstellingen was zes ton beschikbaar. Dat viel helemaal weg. We hebben een paar makers kunnen onderbrengen bij Het Zuidelijk Toneel, maar voor de dans kwamen we er niet uit. Dat is toen later Dans Brabant geworden.” En Cement? Clement: ,,We hebben een overbruggingsjaar gehad waarin het overleven was en we een kleine editie van het festival hebben gedaan. Daarna hebben we mede dankzij Bossche instellingen zich erg voor ons hebben ingespannen onze rol als producent weer kunnen uitbouwen.” Dusee, lovend: ,,Het belang van Cement is na de bezuinigingen alleen maar toegenomen. Dankzij de dames (Clement en zakelijk leider Andrea van Wingerden) is Cement er sterker uitgekomen."

De bezuinigingen sloegen grote gaten. Inmiddels is veel gerepareerd en staat de aandacht voor jong talent weer hoog op de agenda. In  het talentontwikkelingsprogramma PLAN werken tien Brabantse podiumkunstinstellingen nauw met elkaar samen. Dusee: ,,Er is wel een generatie tussen wal en schip gevallen. Theatermakers die aan het begin van het vorige decennium afstudeerden, konden niets maken. Er zijn ook veel speelplekken verdwenen.” Clement. ,,Makers werken nu vaak niet meer binnen een vaste structuur op één plek,  maar zijn op een aantal plekken aan het werk.”

In de kern is Cement niet veranderd, zegt Clement. De maker staat centraal. Wel veranderd is de opvatting van makers. ,,Ze laten zich niet meer vastpinnen op een discipline. Er is bij makers bijvoorbeeld een grote belangstelling voor de museale ruimte te zien. Doen we de deur dicht voor een uur en sturen we de aandacht van de toeswchouwer of laten we ze in en uitlopen.” Dusee ziet een groeiende maatschappelijke betrokkenheid. ,,Er was een periode waarin makers vooral wilden pleasen. Dat is nu voorbij. Ik vind dat wel aangenaam.”