Door Maarten Wijffels

Voor de tweede keer in twee jaar tijd nam Mark van Bommel op een maandagmorgen onvrijwillig afscheid van een spelersgroep. In december 2019, bij PSV, hield hij in de kleedkamer nog een soort spontane nabespreking van de laatste wedstrijd tegen Feyenoord. Gisteren bij zijn ontslag in Wolfsburg niet meer.

In Eindhoven bezegelden twaalf duels met slechts twee overwinningen formeel zijn lot als hoofdtrainer. ,,Wij staan met Wolfsburg nu op vier zeges in dertien officiële wedstrijden. We zagen het tij met Van Bommel niet meer keren’’, zei Jörg Schmadtke, technisch directeur.

Schmadtke gaf gisteren uitleg bij het snelste ontslag van een coach in de clubhistorie. Het belangrijkste wat de bestuurder zei, omschreef hij alleen cryptisch: bij Wolfsburg zagen ze geen trainer met de vaardigheden, het karakter, noch de ervaring om ook manager in een crisis te zijn.

,,Van Bommel heeft zeker een idee over het voetbal dat hij wil spelen’’, zei Schmadtke. ,,Maar het is hem, om redenen die niet in de openbaarheid hoeven, niet gelukt om dat erin te brengen. We hadden natuurlijk ook al een voorbereiding met maar één gewonnen oefenduel. Zaterdag zagen we een elftal waarin de twijfel weer regeert. Het is spijtig dat het zo loopt en ook voor mezelf is het een bittere nederlaag, want ik heb een fout gemaakt met deze aanstelling.’’

Het is nu ruim vijf jaar geleden dat Van Bommel officieel trainer werd. In februari 2016 kreeg hij tegelijkertijd met Ruud van Nistelrooy zijn diploma coach betaald voetbal op de KNVB-campus in Zeist. Beide oud-topvoetballers, nagenoeg even oud, hadden een zogenoemde ‘cursus op maat’ gevolgd, in het leven geroepen door de bond voor oud-internationals met grote verdiensten.

Vijf jaar later is Van Nistelrooy (45) goedbeschouwd nog steeds cursist. Met mini-stapjes zoekt hij zijn weg omhoog in wat hij ‘een complex en veeleisend vak’ noemt. Momenteel doet hij bij Jong PSV, in de krochten van de eerste divisie, ook weer indrukken en ervaring op. Én zelfkennis. Hij wil ook nu weer zien hoe hij omgaat met tegenslagen. Begin dit seizoen gaf hij uit boosheid een scheidsrechter geen hand na een wedstrijd. ,,Is niet goed natuurlijk. Leer ik ook weer van’’, zei hij later over een incident waar Nederland nu niks van meekreeg.

Van Bommel (44) is vijf jaar na zijn diploma-uitreiking al hoofdtrainer geweest in de eredivisie, in de Bundesliga en heeft in de spotlights van de Champions League gestaan. Maar na twee pijnlijke ontslagen is het de vraag welke trein er nog komt voor hem.

Zoals meer oud-topspelers dacht Van Bommel vlug ‘groot’. Vanuit PSV onder 19 meteen hoofdcoach bij de club. Een Duitse Champions League-deelnemer als tweede job. Dan is het afbreukrisico ook groot. Want: welke relevante ervaring als manager brengt hij nou eigenlijk al mee? Hoeveel bagage bij het aansturen van mensen, vooral als er een paar keer níet gewonnen wordt? 

Peter Bosz vertelde laatst weer eens over zijn route. Hij is nu 57 en denkt nog regelmatig: ,,Wat is het waardevol dat ik ooit, in 2000, de keuze heb gemaakt om helemaal onderaan de ladder te beginnen als trainer/coach.’’

Bosz wilde na het behalen van zijn diploma ‘eerst het vak volledig doorgronden en ook mezelf’. Als ‘trainertje’ beginnen bij de amateurs van AGOVV, waar je alles zelf moest regelen en opzetten. Later gedegradeerd met De Graafschap. Ook succes geboekt, algemeen amateurkampioen met AGOVV, met Heracles kampioen eerste divisie en bekerfinalist. Zijn eerste trainerservaring in de Champions League kwam pas in 2016. Hij was toen 52 jaar.

Is het pad van Erik ten Hag zoveel anders? Nee. Die begon bijna 20 jaar geleden in de opleiding bij FC Twente, was assistent bij PSV, werkte in de eerste divisie bij Go Ahead Eagles, in het buitenland bij het tweede elftal van Bayern München, coachte in de subtop van de eredivisie FC Utrecht en debuteerde ook pas rond zijn 50ste als hoofdcoach bij een topclub in de Champions League.

Natuurlijk: Bosz, Ten Hag en in hun kielzog ook trainers als Slot, Fraser, Van Wonderen en Grim reikten als voetballer nooit tot het allerhoogste niveau. Door hun eigen beperkingen kunnen ze zich makkelijker verplaatsen in de beperkingen van spelers en omstandigheden nu ze trainers zijn. Het is niet gek dat zoiets lastiger is voor pak ’m beet De Boer, Seedorf, Van Basten, Gullit, Rijkaard, Cocu, Stam, Van Bommel of Van Bronckhorst. En soms past Barcelona ook écht beter bij iemand dan Sparta, zoals Rijkaard bewees.

Maar het is óók de keuze voor haltes op het traject. In een ver verleden vulden een paar van de allerbeste Nederlandse trainer/coaches hun rugzak zelfs nog in een beroepsleven buíten het voetbal. Zo waren Louis van Gaal en Guus Hiddink eerst gymleraar. Het is haast niet meer voor te stellen, maar Hiddink stond twaalf jaar lang voor klassen met bepaald niet de makkelijkste leerlingen, vertelde hij in 2016 voor een zaal met studenten van de Fontys Sporthogeschool. ,,Dat heeft me later veel geholpen in mijn trainersloopbaan. Ik voel me nog steeds een sportleraar.’’