Jop gebruikt zijn eigen opa in lessen over Indonesië: ‘Hij heeft al zijn uniformen weggeflikkerd’

Tegelijk met de film is een lespakket geïntroduceerd voor het voortgezet onderwijs. Van der Kuil (38) is een van de docenten die het lesmateriaal heeft beoordeeld.

Zo’n belangrijk thema zit toch al in het normale lespakket?
,,Ja, maar heel summier en de ruimte om zelf iets toe te voegen is nul. Docenten zijn gebonden aan een vast programma. In havo 4 komen liefst 49 kenmerkende aspecten van de geschiedenis aan bod. Dekolonisatie is maar een klein onderdeel en beslaat alles, dus bijvoorbeeld ook Suriname.”

Maar u heeft iets bedacht?
,,Ja, ik geef het prioriteit in havo 3. Dan behandel ik dit thema in drie lesweken. Dat doe ik al jaren en sinds het overlijden van mijn opa in 2015 gebruik ik er familiefoto’s bij.”

Wat is uw aanpak?
,,Ik begin de eerste les met een foto van mijn opa en oma. Die is gemaakt bij hun aankomst in 1952 in Nederland. Ze reisden met de boot Johan van Oldenbarnevelt. Mijn opa was een Nederlandse militair, mijn oma Indonesisch. Met dit persoonlijk verhaal trek ik de leerlingen langzaam in het onderwerp.”

Hoe kwam uw opa in, toen nog, Nederlands Indië terecht en wat deed hij daar?
,,Hij was 21, werkte als schilder en zag in Amsterdam, waar hij woonde, een affiche waarop jongemannen werden gezocht. Het was 1946 en mijn opa had wel zin in een avontuur. Bovendien verdiende het veel beter dan die andere baantjes. Hij was telegrafist en is tijdens de 6,5 jaar dat hij er zat nooit bij gevechtshandelingen betrokken geweest.”

Hoe keek hij op die periode terug?
,,Hij wilde er niets van weten, heeft er afstand van genomen en na zijn pensioen al zijn uniformen weggeflikkerd. Ook al had hij niet gevochten, hij had het gevoel dat hij erop werd aangekeken. Er zijn verschrikkelijke dingen gebeurd. Volgens mijn opa zijn er oorlogsmisdaden gepleegd. Dáár had hij nooit voor getekend; hij was er, met al die andere duizenden jongemannen, heen gelokt om de vrede te bewaren.”

Wanneer werd u zich bewust van uw Indonesische roots?
,,Toen ik een jaar of 7 was. Ik heb een kleurtje, mijn vader dus niet. En mijn oudere zus ook niet. Tijdens mijn middelbareschooltijd leerde ik meer over de achtergronden. Mijn vader is ook geschiedenis- en aardrijkskundeleraar, die heeft het goed uitgelegd.”

Hoe verging het uw oma?
,,Ze is geboren op Soerabaja en mijn opa heeft haar op Timor leren kennen. Daar zijn ze in 1951 op de luchtmachtbasis getrouwd. Mijn oma, ze overleed in 2018, was altijd heel fel en anti-Nederland. Tijdens familiebijeenkomsten waren sommige onderwerpen dan ook taboe, daar kwam ruzie van.

Op latere leeftijd is ze nog een keer terug geweest naar Indonesië. Om te moeten constateren dat er weinig uit haar jeugd over was. En om ook wel vast te stellen dat ze het in Nederland best goed had. Ze was een luxepaardje geworden.”

Wat is het mooie van uw vak?
,,Je bent de verhalenverteller. Zeker in onrustige tijden kunnen wij als geschiedenisdocenten duiding geven wat er nu precies in de wereld gebeurt. Dit vak blijft elke leerling boeien, in de les en daarbuiten. In de Haagse politiek wordt de term ‘burgerschapsvorming’ vaak gebruikt.

Het vak geschiedenis is hier onlosmakelijk mee verbonden. Leerlingen worden in onze lessen opgevoed als kritische burgers. Het mag van mij een verplicht vak worden in de bovenbouw. Wie wil nu niet al die mooie verhalen horen én een kritische burger worden?”

U heeft twee kinderen. Laat u ze kennismaken met uw roots?
,,Ik ben helemaal niet van het plannen van reizen, maar deze staat al met potlood ingevuld. Ze zijn nu 6 en 3, dus over tien jaar zitten ze allebei op de middelbare school en gaan we er zeker heen.”