Utrecht krijgt monument voor slavernijverleden in het Griftpark: ‘Dit is een eerste stap’

Leroy Lucas is één van de drijvende krachten achter het monument. Hij is er al vanaf 2017 mee bezig, ,,Ik ging altijd naar de Keti Koti-viering in Amsterdam. Toen dacht ik ineens: waarom doen wij dit niet gewoon in Utrecht?” Die viering kwam er, mede door zijn inzet, maar een gedenkplek was er nog niet.

Dat gaat veranderen. Op 30 juni 2023 wordt in het Griftpark een monument onthuld met de naam Vlucht en Verzet. ,, Wij hebben voor het Griftpark gekozen, omdat het dichtbij de binnenstad ligt én er is voldoende ruimte. Je kunt er makkelijk vijfduizend mensen kwijt. Natuurlijk was midden op de Neude ook prima geweest, maar dat lukte niet.” Omwonenden van het Griftpark worden via een wijkbericht geïnformeerd over de komst van het monument.

Het gedenkteken moet het historisch besef vergroten. ,,Voortaan vieren we Keti Koti op deze plek. Niet alleen met zwarte mensen, maar met iedereen uit de stad. Utrecht heeft een slavernijverleden. Hoewel misschien niet iedereen dat weet, heeft onderzoek in opdracht van de gemeente dat duidelijk laten zien. Utrecht moet zich verenigingen met haar rol in de slavenhandel. Dit monument kan daar aan bijdragen.”

Kunstenaar Patricia Kaersenhout is de maker van het gedenkteken. Zij kreeg de opdracht na selectie door het Utrechtse gemeentebestuur en een kunstwerkgroep, waar Lucas deel van uitmaakt. Hij vertelt: ,,De groep bestaat uit ongeveer twaalf mensen en is een dwarsdoorsnede van de Utrechtse samenleving. Wij willen dat het monument door iedereen wordt gedragen.”

De vorm van het monument is een driehoek, een verwijzing naar de driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika. Boven op het ontwerp staan figuren uit een Afrikaanse legende; ze ontsnappen aan slavernij door een magische tocht over de oceaan. Bezoekers krijgen de mogelijkheid om rondom het gedenkteken verhalen over het slavernijverleden te beluisteren.

Lucas vertelt: ,,De kunstenares brengt QR-codes aan. Die kun je scannen met je telefoon, vervolgens krijg je een verhaal te horen. Op die manier moet het een levend monument worden. Bezoekers kunnen iedere dag van het jaar langskomen, bijvoorbeeld om hun voorouders te eren.”

Burgemeester Sharon Dijksma maakte in februari van dit jaar excuses voor het aandeel van de stad in het slavernijverleden. Hoewel de stad geen grote koloniale organisaties had, heeft de Domstad volgens onderzoekers volop geprofiteerd van de gedwongen arbeid op plantages. Er was ook sprake van een actieve rol in de slavenhandel.

Op 1 juli 1863 werd de slavernij in Nederland formeel afgeschaft, pas tien jaar later werden tot slaafgemaakten écht vrij. In 2023 is dat 150 jaar geleden.

Wat Lucas betreft is dit het begin van een lange, gezamenlijke reis. ,,Excuses aanbieden en de oprichting van dit monument is wat mij betreft een eerste stap. Wij willen graag in gesprek blijven. Er is veel werk aan de winkel. Kijk naar de toeslagenaffaire; het zijn met name zwarte mensen die daar het slachtoffer van zijn. We moeten heel wat achterstallig onderhoud inhalen. We zijn er nog niet. We moeten nu doorpakken.”