Aftrap 75 jaar bevrijding: oorlog laat ook volgende generaties niet onberoerd

Zeventien was haar moeder toen ze moest schuilen voor bommen in het koetshuis van Huis de Hemelsche Berg in Oosterbeek. ,,Ze dacht dat ze bevrijd waren. In Oosterbeek. Maar dat was niet zo’’, vertelt actrice en zangeres Quirine Melssen. 

De oorlog barstte in al haar hevigheid los. Haar familie moest hun huis uit. ,,Ze zijn gewoon het bos in gerend en hebben uiteindelijk met tweehonderd mensen in een koetshuis gezeten. Dat zijn veel mensen. Toch heeft mijn moeder nooit meer iemand ontmoet die daar ook zat.’’ 

Maar ook in het koetshuis waren ze niet veilig. De grote groep vluchtelingen is paar dagen later naar Ede gelopen. Een afstand van 20 kilometer. ,,Mijn moeder heeft een paar weken lang niet gesproken.’’

Wat doet oorlog met je? En wat voor een invloed heeft dat op volgende generatie? In de voorstelling Vannacht naar Dag die Melssen donderdag opvoert in het gemeentehuis in Wageningen als aftrap van alle festiviteiten in de stad, begint ze met het verhaal van haar moeder. Eigenlijk haar eigen verhaal. 

,,Ik merk dat als ik zelf iets erg meemaak, ik hetzelfde doe als mijn moeder. Ik praat ook niet’’, vertelt de actrice. ,,Mijn vader komt uit Nijmegen, had daar het bombardement meegemaakt. Beiden waren getraumatiseerd door de oorlog. Toch stond mijn moeder heel positief in het leven.’’

Maar vertellen over de oorlog? Nee, dat deed ze niet.  ,,Ik heb echt door moeten vragen. Ik merkte wel aan haar hoe betrokken ze was bij asielzoekers. Ze weet hoe het voelt als je je huis moet achterlaten. Wat als wij zouden moeten vluchten? Dat doe je toch niet zomaar. Toen mijn moeder na de oorlog terug kwam, was alles kapot.’’

Quirine Melssen maakt al heel lang muziektheater. Vaak komische voorstellingen. ,,Maar als het serieus is, dan gaat het vaak over de oorlog. Misschien komt het omdat ik zelf tweede generatie ben. Alhoewel, het is juist de derde generatie die vragen stelt. Zoals de kleindochter van de Duitse kampbeul.’’

,,Ik wil het verhaal van mijn moeder vertellen, heb ook een lied voor haar geschreven. Maar dan ben ik met 10 minuten klaar. Daarom vertel ik meer persoonlijke verhalen, over mensen met wie jij je kunt identificeren. Uit verschillende Europese landen, uit verschillende gezichtspunten.’’

Melssen trekt de verhalen in haar voorstelling naar het heden. ,,Het Duitse verhaal gaat niet alleen over de kampbeul, maar ook over zijn kleindochter. Hoe gaat zij daar mee om?’’ Ze vertelt over de soldaat in een vreemd land, het kind dat wordt gered en over de  Partizaan met zijn geliefde. ,,De verhalen die ik in de voorstelling vertel, zijn een kapstok voor het heden. Hoe ga jij nu om met vrijheid? Welke keuzes maak jij? Hoe ga je om met vluchtelingen? Hoe kijk jij tegen ze aan?’’

Melssen voert haar voorstelling bewust op bij zonsopgang, heel vroeg. Bij de overgang van donker naar licht. Van onbewust naar bewust. Ze neemt haar publiek mee in de zoektocht naar de centrale vraag: wat doe jij? Welke keuzes maak jij?

Er is geen goed of fout. ,,Het gaat ook om verbinden, met elkaar. Als je echt verbonden bent met elkaar, dan ontstaat er geen oorlog. Het gaat om kleine dingen, hoe gaan jij en ik met elkaar om.’’ Al is het misschien makkelijker om kleinkind te zijn dan van een slachtoffer dan een dader. ,,Oorlog is ook een conflict om te helen, om te vergeven.’’

Melssen houdt bewust haar voorstelling zo vroeg, omdat mensen dan kwetsbaar zijn, open staan. ,,Het publiek is na afloop aangedaan. Maar mensen voelen de voorstelling ook als helend. Je voelt het verdriet om een bombardement, maar ook de blijdschap over de bevrijding. Je gaat door een palet aan emoties. Het zou mooi zijn als grootouders en kleinkinderen samen zouden komen. Mijn moeder is ook geweest. Ze vond de voorstelling het mooiste cadeau dat ze ooit heeft gekregen.’’ 

Na de voorstelling ontbijt het publiek met elkaar.