De snackkeuze in de supermarkt is reuze © Michiel Wijnbergh

Gezonder eten klinkt makkelijk, maar is het vaak niet

WAGENINGEN - Een verse banaan of een appel. Ze zijn vaak duur en bovendien bederven ze snel. Gedoe! Vrijwel elke supermarkt biedt tal van lekkere snacks die wel houdbaar zijn, goedkoop én vaker in de aanbieding. Klinkt goed! En zo blijft de supermarkt een ongezonde jungle.

Albert Heller 22-02-21, 11:57 Laatste update: 22-02-21, 14:19

Nee, ze kan het niet ontkennen. Heel veel ongezond eten is extreem goedkoop. Fabrikanten halen allerlei ingewikkelde toeren uit om snackjes met hamsmaak te maken zonder ham. Maar doordat ze op grote schaal produceren, kunnen ze hun producten toch goedkoop aanbieden.

Goedkope grondstoffen

We kiezen vaak voor ongezond in plaats van gezond. © Shutterstock

,,Uiteindelijk zijn de ingrediënten die ze gebruiken niet duur. Zout, bloem, suiker, dat zijn allemaal goedkope grondstoffen‘’, vertelt hoogleraar humane voeding Edith Feskens. Maar de producten worden er allemaal niet gezonder van. ,,Nee, deze snacks bevatten vaak te veel zout. Gezondere zouten toevoegen kan wel, daar dat is dan vaak wel duurder en dat willen fabrikanten niet.’’

Ziedaar het probleem van Nederland snackland. We stoppen ons vol met ongezonde troep en er is niemand die ons een halt toeroept. Maar dat moet wél, vindt de hoogleraar aan de Wageningen Universiteit. En ze krijgt steeds meer bijval. Nu de coronacrisis maar voortduurt, gaat de discussie onder medici steeds vaker over preventie in plaats van genezing. Wie gezond is, veel beweegt en goed eet, heeft immers flink minder kans om ziek te worden van het vermaledijde virus.

Niet iedereen is gezonder gaan eten

Maar niet iedereen is gezonder gaan eten in de coronacrisis, ziet Feskens. En dat is een serieus probleem. Een probleem dat net zo groot is als roken, meent ze. ,,Het makkelijke aan afschaffen van roken was dat er heel weinig positieve gezondheidseigenschappen zijn. Voor voeding geldt: je hebt ook dingen als suikers en koolhydraten nodig. Je kunt dus niet zeggen: stop met eten. Maar we moeten als maatschappij wel iets verzinnen om te zorgen dat we gezond gaan eten.”

Hoogleraar Edith Feskens. © Tamara Reijers

Daar is het ook het moment voor, merkt Feskens. De medische wereld kijkt veel meer naar voeding en ook de klimaatcrisis helpt mee. ,,Wat je wilt bij gezonde voeding is iets minder vlees en iets meer plantaardig. En die tendens is óók goed voor de natuur.”

Iets meer groente eten, daar worden Nederlanders gezonder van. En dat hoeft echt niet opeens veel extra geld te kosten, hoewel veel mensen dat wel denken. ,,Maar denk aan diepvriesgroente. Dat is net zo gezond als verse groente. Maar wel een stuk goedkoper.”

Simpele dingen kunnen je al helpen. Jezelf aanleren om water te drinken in plaats van veel suikerhoudende frisdranken en sappen, of juist minder koeken eten tussendoor.

De missie van een supermarkt is niet om ons gezond te houden. Een supermarkt wil ons plezieren

Gezonde producten moeten beter uitgestald

Maar gezonde alternatieven vinden, is lastig, weet Feskens ook. ,,We zijn eens in Arnhem met mensen op zoek gegaan in de supermarkt. Dan konden we ze duidelijk helpen door te zeggen: neem nu niet, dit kuipje, maar kies voor een ander. Mensen weten wel wat de schijf van vijf is, maar daarmee een betaalbare, goede maaltijd steeds op tafel zetten, dat blijkt lastiger.’’

Omdat Feskens weet dat ze niet met elke Nederlander door de supermarkt kan lopen, wil ze graag dat gezonde producten veel beter uitgestald worden in de supermarkten. Nu zijn de aanbiedingen er vaak voor bier en chips. Daar zou ook de overheid een rol in moeten spelen, meent ze. ,,De missie van een supermarkt is niet om ons gezond te houden. Een supermarkt wil ons plezieren.”

Ook richting fabrikanten is een stap te zetten, door hen te dwingen schadelijke ingrediënten te vervangen door gezondere alternatieven. ,,Je moet het eigenlijk Europees aanpakken om te zorgen dat de Duitse concurrent het ook doet. Wat we verder van de strijd tegen het roken geleerd hebben is dat we op alle vlakken aanpassingen moeten doen. Dus óók de BTW op groente en fruit verlagen en werken aan gezonde scholen. Een kantine met alleen gezonde producten is misschien een beetje betuttelend, maar een beetje betutteling mag ook wel.’’

En ja, dit gaat de consument meer kosten

En uiteindelijk zal ook de consument soms iets meer moeten betalen, óók voor diepvriesgroente ,,Een deel van de boeren wordt echt uitgeknepen. Ze krijgen heel weinig voor hun melk als je het vergelijkt met wat het hen kost. Door subsidies kunnen ze toch voor de lage prijs produceren. Maar het is géén eerlijke prijs. Als je nu naar de eco-supermarkt rijdt, zie je dat de prijs al snel veel hoger ligt. Maar dat is wél de eerlijke prijs voor goed voedsel.’’

Pas in het ziekenhuis blijkt vaak: het kan wel

Als puntje bij paaltje komt én mensen moeten wel gezonder leven omdat ze verhoogd cholesterol of een hoge bloeddruk hebben, kán het wel. Dat is wat internist-vasculair geneeskundige Remy Bemelmans duidelijk ziet.

,,Dan lukt het mensen al snel hun eetpatroon aan te passen.’’ Maar eigenlijk is het dan toch te laat. ,,Dan heeft de preventie gefaald. Terwijl gezond eten, veel bewegen en goede slaap samen echt het verschil kan maken, ook nadat iemand hier al is geweest.’’

Wie niet gezond eet of overgewicht heeft, kan te maken krijgen met insuline-resistentie. Het lichaam maakt nog wel insuline (een belangrijk hormoon) aan, maar het lichaam heeft steeds meer nodig. Dat werkt door in het lichaam, glucose kan niet optimaal meer in de cellen opgenomen worden, en gaat stijgen in het bloed: het begin van diabetes mellitus type 2.

Wie dat wil voorkomen moet overigens niet alleen gezond eten. Veel beweging en goede slaap horen er ook bij. Om patiënten te stimuleren gezond te eten, krijgen zij in Ziekenhuis Gelderse Vallei binnenkort allemaal een in te vullen eetscore. Daarop kunnen patiënten zelf zien hoe gezond hun voedingspatroon is en krijgen ze meteen tips om dat waar nodig te veranderen. Voor Bemelmans is het een zeer welkom hulpmiddel. ,,We hebben als arts vaak weinig tijd. Terwijl ik wel vind dat wij hierover moeten spreken met de patiënt. Juist als mensen bij ons komen, staan ze open voor het signaal dat ze het voedingspatroon moeten veranderen.’’