Robbert Dijkgraaf over de rol van wetenschap in onzekere tijden: ‘Niet te snel een conclusie trekken’
Voor de negende keer wordt tijdens het Gala van de Wetenschap 2020 de Robbert Dijkgraaf essayprijs uitgereikt. Het thema is actueler dan ooit: de rol van wetenschap in wereldwijd onzekere tijden.
Delen per e-mail
Hoe heeft u de afgelopen zeven maanden beleefd?
Dijkgraaf: ,,Het is een schizofrene tijd. Heel veel dingen staan stil en tegelijk veranderen veel dingen juist heel snel. Er is daarom veel onzekerheid. Soms wordt wetenschap gedefinieerd als het antwoord op de vraag: ‘En wat gebeurt er dan?’ We proberen met de kennis van nu een uitspraak te doen over de toekomst. Wat gebeurt er als er twee deeltjes tegen elkaar aan schieten of als ik electroden in je brein stop of de belasting verlaag? Je probeert een steeds betere maatschappij te maken die verstandige beslissingen neemt. Dit terwijl de wereld steeds ingewikkelder wordt en er steeds meer kennis nodig is om de weg in dit complexe landschap te vinden. We wisten al dat de wetenschap hier een belangrijke rol bij zou spelen. De laatste zeven maanden is dit alleen maar duidelijker geworden. En ik denk dat dit in de toekomst nog meer het geval zal zijn.”
Welke experts zijn hiervoor nodig?
,,Een andere verrassing is hoe veel verschillende soorten kennis relevant zijn gebleken in deze pandemie. Virologen zijn heel cruciaal in het bestrijden van de ziekte en het maken van een vaccin. Maar andere experts kunnen weer helpen prioriteiten te stellen, kijkend naar de volksgezondheid en economie en geestelijke gesteldheid van de bevolking, de afwegingen die je vervolgens maakt en hoe je dit helder vertelt. Communicatiedeskundigen kunnen ons vertellen hoe je dat optimaal doet. Bijvoorbeeld door consistent dezelfde boodschap te herhalen in plaats van een open debat.”
Hoe ziet u de actuele situatie?
,,We bevinden ons met z’n allen in een groot experiment met veel verschillende landen en instellingen die allemaal dezelfde kennis hebben en toch andere besluiten nemen. En we zien ook hoe de wetenschap bij het beleid betrokken wordt. Dat is ook weer per land anders geregeld. Het is interessant om te kijken welke lessen we daaruit kunnen trekken. Dat is nu misschien nog te vroeg, maar die evaluatie moet er zeker komen. En er is geen reden niet gaandeweg te leren en te verbeteren. Wetenschap is een kwestie van experimenten doen, observeren en analyseren, vervolgens dingen te wijzigen en zo tot nieuwe inzichten komen. We zitten in een tijd waarin ook het wetenschappelijke adviesmechanisme wordt getest. Een pijnlijke les die we geleerd hebben, is dat je niet te snel je conclusie moet trekken, omdat de natuur zich niet laat dwingen door modellen. Er was zo veel waarvan we niet wisten dat we het niet wisten. Voor mij is het belangrijk om een slag om de arm te houden. Neem geen hypotheek op de waarheid, wil ik welhaast zeggen. Kunnen mensen die geen symptomen hebben toch besmettelijk zijn? Velen hadden hier een mening over, maar we hadden eerlijk moeten zijn door te zeggen: we weten het niet. Better safe than sorry. Als we meer en helderder hadden gecommuniceerd over wat we niet wisten, waren we wellicht voorzichtiger geweest met het gekozen beleid. De allerbelangrijkste les voor mij is wel het belang van communicatie. Hoe vertel je het verhaal en krijg je mensen mee?”
Zelf bent u niet alleen verteller, maar ook een begenadigd schrijver.
,,Schrijven is voor mij een abstracte versie van een gesprek. Je bent de lezer iets aan het vertellen. Stap één is je gedachten op orde te brengen, je ideeën en feiten te rangschikken. Maar daar stopt het niet. Schrijven is eigenlijk een gesprek aangaan met jezelf. Het stelt je in staat iets te formuleren waarvan je zelf niet wist dat je dat dacht. Ik zie wetenschappelijke kennis als een wolk van datapunten, de kale feiten. Een verhaal schrijven is die punten met elkaar verbinden. Je kunt echter op meerdere manieren die lijnen trekken. Daar komt de stijl van de schrijver naar voren.”
Waar moet een goed essay aan voldoen?
,,Het bevat een originele gedachte die goed beargumenteerd wordt en ontstaan uit een helder gezichtspunt. Een goed essay prikkelt en ik ben ook dol op een persoonlijk element. De schrijver mag er best zelf inzitten.”
Doe mee!
Schrijf een essay met als thema: de rol van wetenschap in wereldwijd onzekere tijden. Het winnende essay verschijnt in New Scientist en AD en wint een prachtige prijs. Essays van maximaal 750 woorden moeten vóór 28 oktober worden gemaild naar: c.r.deboer@uva.nl
Bekijk hieronder onze video's over de coronacrisis:
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUMWat zegt de wetenschap
Heftige beelden, extreme koppen: en toch klikken we er massaal op
Wie bij het scrollen op een nieuwssite een extreme nieuwskop ziet met een heftige foto van een gewonde, heeft een grote neiging hierop te klikken. Hoe komt dat? -
PREMIUM
Wetenschapper Robbert Dijkgraaf: ‘Deze crisis moet je zien als een aardverschuiving’
Robbert Dijkgraaf (60) denkt dat de lessen van de coronacrisis ons zullen helpen. ,,We zijn nog nooit zo geïsoleerd en tegelijk zo verbonden geweest.’’ Een interview met Nederlands bekendste wetenschapper over een nieuwe wereld die ontstaat. -
PREMIUM
Ook al ‘de baard van Koning Winter’ gespot tijdens het wandelen?
Als je in deze tijd van het jaar in de vroege ochtend door het bos wandelt, dan maak je kans om een zeldzaam en vluchtig natuurfenomeen te spotten in het koude ochtendlicht: de baard van Koning Winter. Maar wat is dat precies? En hoe ontstaat het? Wetenschapsexpert Martijn Peters legt uit. -
PREMIUM
Waarom we het lastig vinden om te accepteren als iemand anders is
Mensen met een afwijking accepteren is niet altijd makkelijk. Logisch, vroeger waren er goede redenen om met enige verbazing te kijken naar iemand die anders was. -
PREMIUMVideo
IJsberg A68 (twee keer zo groot als Luxemburg) bedreigt al het zeeleven
IJsberg A68 boezemt wetenschappers angst in. Zij willen weten hoeveel schade de enorme ijsmassa aanricht in cruciaal natuurgebied van de Zuidpool.
-
PREMIUM
Waarom ik geïnteresseerd ben in kleine deeltjes? ‘Waar besta jij dan uit?’
Robbert Dijkgraaf kijkt er naar uit: het Gala van de Wetenschap. Morgen zit de Amsterdamse Stadsschouwburg weer bomvol. ,,Ik heb geleerd dat ik geen activist moet zijn.’’ -
Met uitsterven bedreigde zangvogel ‘vergeet’ zijn eigen lied
Een zeldzame zangvogel wordt zo met uitsterven bedreigd, dat het dier zijn eigen zang verliest. Dat hebben wetenschappers ontdekt, schrijven Britse media. Jonge vogels leren ‘hun’ liedje niet meer aan wegens gebrek aan volwassen soortgenoten, en zingen steeds vaker de liedjes van andere soorten. -
Video
Verkenningsrobot Perseverance landt succesvol op Mars en stuurt eerste foto
Het ging razendsnel, maar na zeven spannende minuten kon de vluchtleiding van NASA opgelucht ademhalen. De marsverkenner die ze zeven maanden geleden het luchtruim instuurden, heeft het oppervlak van de rode planeet bereikt. Slechts enkele minuten later volgde de eerste foto al.