We zeggen om de 90 tellen 'hè?', 'wie?' of 'wat?'

Dingemanse en zijn internationale onderzoeksgroep deden in twaalf landen onderzoek naar misverstanden in conversaties. Twee jaar geleden leidde dat al tot de ontdekking dat het woordje 'huh?' (in het Nederlands 'hè?') universeel is qua klank en functie. Gisteren publiceerden ze hun volledige onderzoek in het internationale wetenschappelijke tijdschrift Plos One.

Reparatie-onderzoek
Dingemanse: ,,Tot nu toe is bij taalonderzoek vooral naar grammatica gekeken. Naar woorden, zinnen. Wij hebben ons toegelegd op de dialoog, het gesprek, dé thuisbasis van taal. Wat ons reparatie-onderzoek vooral duidelijk maakt, is hoe door en door sociaal ons taalgebruik is. We vuren in een dialoog geen tennisballen af, maar zijn voortdurend aan het toetsen of we de ander goed begrijpen. Daar maakt ons als mensen een unieke diersoort. Hoewel andere diersoorten soms ook een complexe taal gebruiken, komt het stopzetten en repareren van een gesprek nergens anders voor.''

Het sociale element van het vragen om verheldering als twee mensen met elkaar praten, toont volgens Dingemanse ook de gelaagdheid van het reparatiesysteem. ,,Als je in een gesprek voortdurend 'hè?' zegt, moet de ander de hele zin herhalen. Dat vergt veel, het is irritant. Daarom zijn onze verhelderingsvragen meestal specifieker, gerichter. We proberen het onze gesprekspartner zo makkelijk mogelijk te maken. Vaak hoeft er alleen nog maar 'ja' geantwoord te worden. Als in: 'Je mag daar zeventig kilometer per uur.' 'Zeventig?' 'Ja'.'

Dingemanse stelt dat de onderzoeksresultaten niet alleen nieuwe inzichten opleveren in de sociale dimensie van taalgebruik, maar ook een praktisch doel kunnen dienen. ,,Denk aan stemgestuurde computers. Nu begrijpt de computer vaak niet wat wij bedoelen. Dankzij ons onderzoek is er een systeem voor handen waarmee programmeurs de computers qua taalgebruik kunnen vermenselijken.''