Wereldwijd rivierwateronderzoek toont aan: medicijnresten bedreigen mondiale gezondheid

Daarbij werden 258 rivieren bemonsterd waaronder de Amazone in Brazilië, de Theems, de Mekong en de Mississippi. Ruim een kwart bevatte zogenoemde ‘actieve farmaceutische ingrediënten’ op niveaus die potentieel giftig zijn en als onveilig worden beschouwd voor organismen die in het water leven.

Het ging om stoffen zoals sulfamethoxazol (antibioticum voor bacteriële infecties zoals urineweginfecties, bronchitis en prostatitis), propranolol (bloeddrukverlager), ciprofloxacine (antibioticum tegen infectie van onder andere de blaas, luchtwegen, huid, botten en darmen) en loratadine (tegen hooikoorts en andere allergieën, netelroos en jeuk).

De onderzoekers keken naar de aanwezigheid van 61 farmaceutische producten in het rivierwater. De twee vaakst gedetecteerde geneesmiddelen waren carbamazepine, dat wordt gebruikt voor de behandeling van epilepsie en zenuwpijn, en metformine, waarmee vooral patiënten met diabetes type 2 worden behandeld.

Ook kwamen de onderzoekers hoge concentraties tegen van zogenaamde ‘lifestyle-verbruiksartikelen’ zoals cafeïne (koffie) en nicotine (sigaretten) en de pijnstiller paracetamol. In rivierwater in Afrika werd ook artemisinine, gebruikt in antimalariamiddelen, in hoge concentraties aangetroffen.

,,Normaal gesproken nemen we deze chemicaliën in, waarna ze een aantal gewenste effecten op ons hebben en het lichaam dan verlaten”, zegt onderzoeksleider John Wilkinson van het departement Milieu en Geografie van de universiteit van York tegen BBC News. ,,Wat we nu weten, is dat zelfs de meest moderne en efficiënte afvalwaterzuiveringsinstallaties deze verbindingen niet volledig kunnen afbreken voordat ze in rivieren of meren terechtkomen.”

De toegenomen aanwezigheid van antibiotica in rivieren kan volgens de onderzoekers ook leiden tot de ontwikkeling van resistente bacteriën die de effectiviteit van medicijnen aantasten en uiteindelijk een ‘wereldwijde bedreiging vormen voor het milieu en de mondiale gezondheid’.

Wilkinson: ,,We weten nu al meer dan twee decennia dat geneesmiddelen hun weg vinden naar het aquatisch milieu, waar ze de biologie van levende organismen kunnen beïnvloeden. Maar een van de grootste problemen bij het aanpakken van dit probleem, is dat we niet erg representatief zijn geweest bij het monitoren van deze verontreinigingen, waarbij bijna alle gegevens zijn gericht op een select aantal gebieden in Noord-Amerika, West-Europa en China.’’

De onderzoekers bemonsterden rivieren in meer dan de helft van alle landen ter wereld. In 36 van deze landen werden rivieren nooit eerder gecontroleerd op de aanwezigheid van geneesmiddelen. ,,Door ons project is onze kennis van de wereldwijde distributie van geneesmiddelen in het aquatisch milieu nu aanzienlijk vergroot. Deze ene studie presenteert gegevens uit meer landen over de hele wereld dan waarvan de hele wetenschappelijke gemeenschap eerder op de hoogte was: 36 nieuwe landen om precies te zijn’’, aldus de onderzoeksleider. 

_{Tekst gaat verder onder de tweet.}

De onderzoekers namen watermonsters op locaties die zich uitstrekten van een Yanomami-dorp in Venezuela, waar geen moderne medicijnen worden gebruikt, tot enkele van de dichtstbevolkte steden ter wereld zoals Delhi, Londen, New York, Lagos, Las Vegas en Guangzhou.

Ze bemonsterden ook rivieren in gebieden met politieke instabiliteit zoals Baghdad, de Palestijnse Westelijke Jordaanoever en Yaoundé in Kameroen. De klimaatzones varieerden van de alpiene toendra op grote hoogte in Colorado en de poolgebieden in Antarctica tot de Tunesische woestijnen.

Rivieren in Pakistan, Bolivia en Ethiopië behoren tot de meest vervuilde. Rivieren in IJsland, Noorwegen en het Amazone-regenwoud scoren het beste. De meest vervuilde locaties bevinden zich grotendeels in lage- tot middeninkomenslanden met hoge armoede- en werkloosheidscijfers en in gebieden met farmaceutische productie en slecht afvalwaterbeheer waar rioolwater zonder zuivering wordt gedumpt. 

,,We hebben verontreinigde rivieren in Nigeria en Zuid-Afrika gezien met zeer hoge concentraties geneesmiddelen. Dit komt voornamelijk door het gebrek aan infrastructuur voor de behandeling van afvalwater”, zegt Mohamed Abdallah, universitair hoofddocent Nieuwe verontreinigende stoffen aan de Britse Birmingham University. ,,Dit is het meest zorgwekkend, omdat je de meest kwetsbare bevolkingsgroepen hebt, met de minste toegang tot gezondheidszorg, die hieraan worden blootgesteld.”

Het rivierwateronderzoek maakt deel uit van het door de Universiteit van York geleide Global monitoring of pharmaceuticals project, dat de afgelopen twee jaar aanzienlijk is uitgebreid. Het project is met de nieuwe studie het eerste wereldwijde onderzoek naar medicinale vervuiling in het milieu. Het volledige onderzoeksrapport is gepubliceerd in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) in de Verenigde Staten. 

Bekijk onze nieuwsvideo’s in onderstaande playlist: